Cyclus van leiderschap

De leider moet altijd een toffe peer zijn. Je komt iemand tegen, hij vraagt om een gesprek, je stemt er natuurlijk mee in. Wat kun je anders zeggen? ’Je bent saai, te onbelangrijk en hebt niets interessants te zeggen’? Natuurlijk niet. Je moet wel ja zeggen. Het is de taak van de agendabeheerder om nee te zeggen’, aldus Tony Blair in zijn Memoires.

Ik heb zijn boek gefascineerd gelezen. Niet omdat ik instem met alles wat Blair heeft gedaan als premier. Wel omdat het een onthutsend eerlijk beeld geeft in het denken en doen van iemand die lange tijd een van de zwaarste bestuurlijke functies ter wereld heeft gehad: premier van het Verenigd Koninkrijk. Niet alleen gaat het over de grote beslissingen, maar ook over leiderschap, het organiseren van een team, een campagne, drankgebruik en stress: het geeft een prachtige inkijk in het dagelijkse geharrewar in het leven van een succesvol leider.

Blair (en waarschijnlijk iedere premier) is bereid te liegen en te bedriegen om zijn doel te bereiken. Hij heeft een zeer belangrijke rol gespeeld bij het tot stand komen van de vrede in Noord Ierland (de goede vrijdag-akkoorden). Het succes dat hij daar behaalde, was alleen te danken aan het feit dat hij een loopje nam met de waarheid.

Hij schrijft: ‘De Paisleys waren regelmatig de deur uit, naar vrienden en misten daardoor telefoontjes. Ik nam reusachtige risico’s met wat ik ze vertelde over de punten waarmee de anderen (de andere partijen in het vredesproces/PL) hadden ingestemd, waarbij ik de waarheid, vrees ik, soms tot voorbij het breekpunt oprekte, maar ik zag alles al instorten vanwege de formulering van een ambtseed’.

Liegen en bedriegen, het mag allemaal want het doel moet bereikt worden. Klinkt niet fraai, maar wel begrijpelijk. Ook maakt Blair duidelijk waarom (politiek) leiderschap beperkt houdbaar is. ‘Het verschil tussen begin en eind ligt niet (…) simpelweg in de aard der gebeurtenissen zelf. Met andere woorden: een gebeurtenis, laten we zeggen een schandaal, kan zich aan het begin voordoen en omdat iedereen nog enthousiast is over de nieuwe regering, kan dat tamelijk eenvoudig worden overwonnen. Als het zich later voordoet, is het dodelijk. Het hangt niet zozeer van de aard van de gebeurtenissen af als wel van hun plaats in de cyclus. De tegenstand, de felheid van kritiek, de omvang van de aanval nemen niet in gelijke mate toe met de toename van het aantal beslissingen van de leider, maar nemen toe naarmate er na verloop van tijd wat van de frisheid, aantrekkingskracht, nieuwigheid en dus overtuigingskracht wegebt.’

Daar bovenop komt dat Blair aan het begin van zijn premierschap zich veel gelegen liet liggen aan de publieke opinie en bereid was daarmee rekening te houden. Aan het eind van zijn premierschap merkt hij dat hij zich weinig aantrekt van die publieke opinie: hij vindt zijn eigen mening over zaken beter. En wil die doorgevoerd krijgen. De mening van het publiek is in zijn ogen dan niet meer belangrijk. Blijkbaar is dat dan ook het moment waarop het leiderschap eindigt: tijd voor een nieuwe frisse leider.

Mooi boek, zeer leerzaam voor iedereen die van politiek houdt.

Paul Lensink

Auteur: Tony Blair

Titel: Memoires

ISBN: 978 90 234 5951 4

Uitgeverij:  De Bezige Bij