Ernstig beeld van ondermijning in autobranche Hoogeveen

Voor de Hoogeveense Rekenkamer is uit het onderzoek naar ondermijning en de casestudie naar de autobranche een zeer duidelijk beeld ontstaan dat er in Hoogeveen een groot risico op ondermijning is. Politiemeldingen zijn van dien aard dat er een ‘ernstig beeld’ uit naar voren komt. Burgemeester Martijn Breukelman herkent de bevindingen van de rekenkamer, maar ziet onderdelen waarin nog wel een verdieping nodig is voor er concrete maatregelen kunnen worden genomen.

Aard en omvang ondermijning 'ernstig'

Volgens Arie Teeuw, voorzitter van de rekenkamer, bevestigt de casestudie de aanbevelingen die de rekenkamer vorig jaar heeft gedaan. Die kwamen erop neer dat er meer bestuurlijke aandacht voor het thema moet zijn, de informatiepositie sterk moet worden verbeterd en de aard en omvang van ondermijning in Hoogeveen ernstig zijn. De gemeenteraad nam de aanbevelingen in november 2023 over.

Veel bedrijven, hoge omzet

Onderdeel van het onderzoek naar ondermijning in Hoogeveen, wat resulteerde in het rapport ‘Tijd om aan te pakken’, is een casestudie naar mogelijke ondermijning in de Hoogeveense autobranche. Aanleiding daarvoor was het gegeven dat er in Hoogeveen disproportioneel veel bedrijven actief zijn in de autobranche. In het vierde kwartaal van 2021 zijn er in Nederland 21,2 vestigingen per 10.000 inwoners, terwijl er in de gemeente Hoogeveen 41,1 vestigingen zijn. Daarmee staat de branche in de gemeente Hoogeveen op plek één van branches met de grootste procentuele afwijking ten opzichte van de situatie in Nederland. Dat geldt ook voor de gemiddelde omzet per fte: in de gemeente Hoogeveen is die 227.000 euro, terwijl de gemiddelde omzet in Nederland 186.000 euro (2019) is.

Meer dan voldoende signalen

Omdat het ‘bijzonder lang’ duurde tot de onderzoekers toegang kregen tot alle 106 noodzakelijke politieregistraties (van januari 2020 tot januari 2023) over vijftien autobedrijven en zeventien bedrijfseigenaren, duurde het onderzoek langer dan gehoopt. Er volgde een selectieve analyse, gericht op bedrijven waar volgens respondenten de kans het hoogst is dat criminele praktijken worden aangetroffen. ‘Het geeft dus geen representatief beeld.’ Uit de rapportage blijkt dat er ‘meer dan voldoende signalen’ zijn voor burgemeester en politie om meer aandacht te geven aan de autobranche. Een deel van de bedrijfseigenaren heeft strafbare feiten gepleegd of staat als ‘betrokkene’ geregistreerd in politieregistraties. Het gaat om gewelds- en opiumdelicten, overtredingen van de Wegenverkeerswet en overtredingen van de Wet Wapens en Munitie en vermogensdelicten.

Crimineel drugsnetwerk

De rekenkamer kan niet specifiek en gedetailleerd ingaan op de politiemeldingen, omdat dit dan herleidbaar is naar personen en bedrijven. ‘We volstaan met de vaststelling dat de meldingen die er zijn verschillen in aard, omvang en ernst.’ Ook bevatten de meldingen en vermoedens ‘zeer ernstige vormen van criminaliteit en/of geweld in de meest brede zin van het woord’. Er zijn vermoedens dat enkele bedrijfseigenaren in privétijd drugs verhandelen. ‘Bij de bedrijfseigenaren komt er een crimineel drugsnetwerk in beeld, al worden de status en betekenis daarvan niet duidelijk.’ De politieregistraties leveren te weinig harde gegevens op over misdaad in de autobranche om criminele patronen te benoemen, is een andere conclusie. ‘De veronderstellingen die streetlevel professionals hebben gemaakt in het rapport “Tijd om aan te pakken” worden dan ook niet bevestigd in deze analyse.’

Versterking informatiepositie

Uit het onderzoek én de casestudie ontstaat niettemin een zeer duidelijk beeld dat er in Hoogeveen sprake is van een groot risico op ondermijning. De rekenkamer beveelt dan ook aan om veel tijd en aandacht te besteden aan versterking van de integrale informatiepositie van gemeente en politie. Dit zou niet alleen de autobranche moeten bestrijken, maar bijvoorbeeld ook bedrijventerreinen. Volgens de rekenkamer kan repressie vanuit de strafrechtketen alleen effectief zijn ‘als er bestuursrechtelijk alles in het werk wordt gesteld om ondermijning te voorkomen en verstoren’.

Nog 'verdieping' nodig

De rekenkamer wijst erop dat de gemeenteraad via de APV of andere regelingen een verordenende bevoegdheid heeft die de burgemeester handvatten kan geven ‘om zijn rol als hoeder van de openbare orde en veiligheid ten volle te kunnen spelen’. Burgemeester Breukelman herkent de bevindingen van de rekenkamer, maar ziet onderdelen waarin nog wel een ‘verdieping’ nodig is. ‘Deze stap is nodig voordat er concrete maatregelen door hem gekoppeld kunnen worden aan de conclusies.’