Colleges GS: kleiner, kleuriger, met nieuwe gezichten

Een forse vernieuwing van gedeputeerden is de meest opvallende trend die zich aftekent nadat acht van de twaalf provincies hun nieuwe bestuur hebben gepresenteerd. Van de 37 aangetreden, bekende gedeputeerden zaten er maar vijftien eerder in een college van GS, dat is aanzienlijk minder dan na de collegevorming in 2007. Er zijn twee belangrijke oorzaken voor de vernieuwing van de provinciale gezichten: politieke kleurverwisseling als gevolg van de versplintering van het politieke landschap en het afscheid van zittende gedeputeerden die niet voor een nieuwe periode worden gevraagd.

 

Daarmee komt een eind aan de jarenlange traditie om in de provincie een college te vormen dat bestaat uit gedeputeerden van de drie bestuurderspartijen, CDA, PvdA en VVD. Een dergelijk college werd 4 jaar geleden nog geformeerd in Flevoland, Noord-Brabant, Overijssel en Utrecht. Deze combinatie is nu nergens een voorziene uitkomst. De drie bestuur derspartijen hebben in Gelderland en Noord-Holland D66 erbij gehaald om een college te vormen. En in Zeeland is die rol - nu de VVD in Middelburg weer mee mag besturen - weggelegd voor de SGP. In Flevoland moet de ChristenUnie de drie bestuurderspartijen VVD, CDA en PvdA aan een meerderheidscollege helpen.

 

VVD, CDA en PvdA maken nog altijd de dienst uit maar ze hebben meer dan ooit andere partijen nodig. In 2007 was dat in zes van de twaalf provincies de ChristenUnie en mochten GroenLinks en SGP nog in een paar provincies aanschuiven. De trend in het huidige provinciale politieke landschap is veel kleurrijker. In de zeven provincies die klaar zijn met de coalitievorming kon alleen een meerderheid gevormd worden door het aanschuiven van D66 (Gelderland, Groningen, Noord- Holland en Utrecht), GroenLinks (Groningen en Utrecht), SP (Noord- Brabant) en SGP (Zeeland).

 

De veelkleurigheid krijgt verder vorm doordat de ChristenUnie mag aanschuiven in Flevoland, de Fryske Nationale Partij (FNP) in Friesland en de PVV in Limburg, waar de PvdA na de VVD aan de beurt is om buitenspel te staan.

 

In Overijssel redden VVD en CDA het met medewerking van Christen- Unie en SGP, zo werd donderdag duidelijk bij de presentatie van het nieuwe college in Zwolle, dat voor het eerst sinds 1946 geen PvdAgedeputeerden telt.

 

Gedeputeerden

 

Het gezicht van de gedeputeerden wordt fors vernieuwd. Van de 37 nieuw bekende gedeputeerden in Drenthe, Gelderland, Groningen, Noord-Brabant, Noord-Holland, Overijssel, Utrecht en Zeeland zijn 22 nieuwe gezichten.

 

Het aantal gedeputeerden dat na de collegeonderhandelingen mag terugkeren in het nieuwe college is vijftien. Maar bijna de helft van deze gedeputeerden is in de loop van de vorige collegeperiode of aan het slot ervan in het bestuur gekomen en dus nog betrekkelijk nieuw als gedeputeerde: Remco van Lunteren (Utrecht), William Moorlag (Groningen), Ruud van Heugten (Noord- Brabant), Yves de Boer (Noord-Brabant), Kees van Beveren (Zeeland) en Elisabeth Post (Noord-Holland).

 

De colleges worden bijna volledig vernieuwd. In Gelderland en Groningen keert slechts één oude gedeputeerde (Moorlag in Groningen en Verdaas in Gelderland) terug in het nieuwe college. De andere oude gedeputeerden moeten plaatsmaken voor nieuwe gezichten. Vier jaar geleden keerden 37 van de 69 gedeputeerden na de collegeonderhandelingen nog terug in het nieuwe college; ruim 60 procent, terwijl dat percentage nu blijft steken op 40 procent.

 

In Gelderland gingen in 2007 vier van de oude gedeputeerden door in het nieuwe college. Van die ervaren rotten overleven nu alleen nog George van Heukelom (SGP, Zeeland), Theo Rietkerk (CDA, Overijssel) en Job Klaassen (VVD, Overijssel), zij beginnen aan hun derde periode. Alle andere gedeputeerden zijn hooguit één of twee keer (2011 en 2007) direct of indirect betrokken geweest bij de formatie van een nieuw provinciaal bestuur.

 

Een opvallende trend bij de huidige collegevorming is ook dat de getalsmatige krachtsverhoudingen uit de verkiezingen niet vertaald zijn in een afspiegeling in het nieuwe college van GS. In Utrecht en Zeeland hebben de vier collegepartijen elk één gedeputeerde, ondanks hun zetelverschil in Provinciale Staten. De belangrijkste oorzaak voor deze keuze is van financiële aard. De nieuwe coalities willen laten zien dat ze met minder gedeputeerden toe kunnen (per gedeputeerde salaris plusminus 100 duizend euro per jaar). In de acht provincies waar de onderhandelingen zijn afgerond, telt het college minimaal één gedeputeerde minder dan vóór de verkiezingen.

 

In Utrecht zijn er zelfs twee gedeputeerden geschrapt. Het is onzeker of de provincies waar de onderhandelingen nog gaande zijn, (Friesland, Flevoland, Limburg) er in slagen om tot kleinere colleges te komen. rotten overleven nu alleen nog George van Heukelom (SGP, Zeeland), Theo Rietkerk (CDA, Overijssel) en Job Klaassen (VVD, Overijssel), zij beginnen aan hun derde periode. Alle andere gedeputeerden zijn hooguit één of twee keer (2011 en 2007) direct of indirect betrokken geweest bij de formatie van een nieuw provinciaal bestuur.

 

Een opvallende trend bij de huidige collegevorming is ook dat de getalsmatige krachtsverhoudingen uit de verkiezingen niet vertaald zijn in een afspiegeling in het nieuwe college van GS. In Utrecht en Zeeland hebben de vier collegepartijen elk één gedeputeerde, ondanks hun zetelverschil in Provinciale Staten. De belangrijkste oorzaak voor deze keuze is van financiële aard. De nieuwe coalities willen laten zien dat ze met minder gedeputeerden toe kunnen (per gedeputeerde salaris plusminus 100 duizend euro per jaar). In de acht provincies waar de onderhandelingen zijn afgerond, telt het college minimaal één gedeputeerde minder dan vóór de verkiezingen. In Utrecht zijn er zelfs twee gedeputeerden geschrapt. Het is onzeker of de provincies waar de onderhandelingen nog gaande zijn, (Friesland, Flevoland, Limburg) er in slagen om tot kleinere colleges te komen.

 

---

Noord-Holland mogelijk uit IPO

 

 De nieuwe coalitie in Noord-Holland (VVD, PvdA, CDA en D66) zegt koepelorganisatie IPO de wacht aan. De vier partijen schrijven in hun coalitieakkoord dat ‘wij van mening zijn dat de effectiviteit van het IPO als belangenbehartiger verbeterd moet worden. Indien dit niet gebeurt, heroverwegen wij onze deelname aan het IPO.’ De Noord-Hollandse coalitie spreekt zich verder nadrukkelijk uit voor samenwerking van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Over de kabinetsplannen om één Randstadprovincie te vormen, wordt niets vermeld. De onderhandelingen in Zuid-Holland zijn nog niet afgerond. De nieuwe Zeeuwse coalitie van VVD, CDA, PvdA en SGP spreekt zich in het eigen coalitieakkoord uit voor de bouw van een tweede kerncentrale, maar heeft de PvdA toegestaan om in Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten tegen de bouw van een nieuwe kerncentrale te stemmen.