‘We hebben onze les geleerd’

Burgemeester Miranda de Vries van Geldermalsen blikt terug op het plan voor een groot asielzoekerscentrum, de rellen en de fouten. En ze blikt vooruit, ‘want de raad wil eerst het vertrouwen verbeteren en dan weer het gesprek voeren over vluchtelingenopvang.’

De stickers, protestborden en spandoeken tegen de komst van asielzoekers worden dezer dagen uit het Geldermalsense straatbeeld verwijderd. Want, zoals de gemeente zegt op Facebook: ‘Wat gebeurd is kan niet worden vergeten, maar het hoeft ook niet te worden gekoesterd.’ Her en der koesteren inwoners van Geldermalsen hun ‘zege’ op de gemeente kennelijk nog steeds en hebben de verzetsborden op hun eigen terrein laten staan. ‘Dat is hun goed recht; daar torn ik niet aan’, zegt burgemeester Miranda de Vries (46). ‘Maar er zijn veel mensen die zich enorm storen aan de borden. “Hoe kun je op die manier nu de breuk lijmen?” zeggen ze.’

Voorafgaand aan de rellen rond de voorgestelde komst van 1.500 asielzoekers in een nieuw te bouwen asielzoekerscentrum (azc) op bedrijventerrein Hondsgemet, hing het gemeentehuis van Geldermalsen nog vol met spandoeken. Dat ‘De Vries het vies speelde’ en dat de ‘burgemeester een grote leugenaar’ was. De burgemeester deed in die dagen ook aangifte van bedreiging. Geert Wilders twitterde: ‘Geen AZC in Geldermalsen!’ ‘Dan rent de discussie in deze tijd wel heel hard van je af’, ondervond burgemeester De Vries. Toen de gemeenteraad op de avond van 16 december vergaderde over het toekomstige azc aan de A15, vlogen bij het gemeentehuis de stenen en flessen door de lucht. De ME voerde charges uit en loste waarschuwingsschoten. Twee agenten raakten lichtgewond, de raadszaal werd ontruimd en veertien relschoppers werden aangehouden. Burgemeester De Vries was ‘in en in triest’. Het azc-voorstel werd ingetrokken. ‘Het bestaat niet meer’, concludeerde de burgemeester.

Niet begrepen
De wonden zijn gelikt, vorige week werden weer wat relschoppers (49, 52 en 54 jaar oud) aangehouden en de gemeenteraad heeft het college opdracht gegeven om het vertrouwen tussen bestuur en bevolking te herstellen. Burgemeester Miranda de Vries (PvdA) blikt terug op de commotie rond de komst van asielzoekers. Nooit gedacht: als dat maar goed gaat? De Vries: ‘We hadden verwacht dat er onrust zou komen, maar we verwachtten niet dat het uit de hand zou lopen en verwachtten zeker geen agressie. Er waren genoeg gemeenten waar het soepel was verlopen. Op andere plekken zag je boosheid, maar tussen boosheid en agressie zit nog heel veel. Nadat we in november de vraag van de provincie hadden gekregen of we vluchtelingen konden opvangen, hebben we ons wel afgevraagd: beginnen we met informatiebijeenkomsten of stellen we de gemeenteraad de wat-vraag en houden we daarna informatiebijeenkomsten over het hoe. Er moest snel iets gebeuren, want er kwamen driehonderd asielzoekers per dag het land binnen. Lerend van andere gemeenten, en omdat we per slot van rekening een representatieve democratie zijn, hebben we de wat-vraag voorgelegd aan de gemeenteraad. We vroegen de raad: “Vindt u het goed dat we een bestuursakkoord met het COA gaan uitwerken?” Ja, nee, amenderen, alles was mogelijk. Maar die technisch-bureaucratische aanpak wordt door de bevolking niet begrepen. Mensen zien ons als één gemeente. Raad, college - we zijn één pot nat.’

Zou er wel een asielzoekerscentrum in ­Geldermalsen (bijna 27 duizend inwoners) zijn gekomen als er eerst informatiebijeenkomsten waren georganiseerd? Miranda de Vries: ‘Ik weet niet of het beter was geweest. Ik durf ook niet te zeggen dat een andere aanpak tot een ander ­resultaat had geleid. Maar de premisse dat je bij zo’n gevoelig dossier het snelle proces zonder beeldvorming vooraf kunt bewandelen, was in ieder geval verkeerd. Dat zou ik niet nog een keer zo doen.’ Dat het college de dorpelingen heeft genegeerd bij de bureaucratische voorbereiding op de komst van een groot azc, staat als een paal boven water. ‘Daar heb ik ook mijn oprechte excuses voor ­aangeboden. We hebben het te snel willen doen en de inwoners niet de ruimte gegeven om hun verantwoordelijkheid te nemen’, concludeert de burgemeester. ‘Op heel veel dossiers zijn we in ­Geldermalsen als nieuwe overheid goed in het betrekken van onze inwoners. We willen graag die nieuwe overheid zijn, maar het vluchtelingendossier hadden we anders ­georganiseerd en daarmee straalden we een regenteske overheid uit.’

Bij nul beginnen
Gevolg: woede, rellen, arrestaties en geen opvangcentrum voor 1.500 asielzoekers in Geldermalsen. Schreeuwen, tieren en smijten loont kennelijk. En dat terwijl bestuurder van het jaar Ahmed Aboutaleb in Binnenlands Bestuur eind vorige maand nu juist zei: ‘Soms betekent leiding geven ruimte geven aan mensen en soms betekent het iets anders beslissen dan wat ze willen.’ Misschien leent het opvangvraagstuk zich wel niet voor die ‘nieuwe overlegoverheid’. Vraag het de buurt en mensen zeggen nee. Als VVD-raadslid in Breda moest staatssecretaris Dijkhoff naar eigen zeggen ook niets hebben van asielzoekers bij hem in de straat.

De Vries. ‘Ik snap wat Aboutaleb zegt. Maar wat er dan gebeurt, is groter dan je als gemeente op een doordeweekse dag meemaakt. Het is zeker een taai moment geweest om het voorstel terug te trekken. Als je iets niét wilt, dan is het wel dat je uitstraalt een knieval te maken voor schreeuwers en buigt voor geweld. Maar wat is belangrijker: het ego van het gemeentebestuur of de stabiliteit van de samenleving? Als je ziet dat er heel veel spanning is en voelt dat het echt onprettig is, dan moet je daar iets aan doen. Als dat betekent dat je een voorstel weghaalt en bij nul begint, dan moet dat. We moesten rust creëren.’

Dat de gemeente het plan voor een groot azc heeft laten varen, wil niet zeggen dat Geldermalsen het erbij laat zitten, zegt ze. ‘Eind januari hebben we in de aula van scholengemeenschap De Lingeborgh met de gemeenteraad gesproken over de gebeurtenissen van december. De raad heeft het college nadrukkelijk verzocht om te werken aan het herstel van vertrouwen. Dat is natuurlijk het fundament van de democratie. Daarnaast is ons college in een unaniem gesteunde motie gevraagd om na te denken over wat Geldermalsen kan doen voor de opvang van vluchtelingen. De gemeenteraad heeft zijn rol eindelijk kunnen nemen. Dat had hij op 16 december al willen doen, maar dat ging dus niet. De raad wist dat wij het voorstel op 23 december zouden terugtrekken, maar heeft ook daarover niet democratisch kunnen besluiten. Dat heeft de raad heel begrijpelijk gefrustreerd. Totdat we op 26 januari de gebeurtenissen van december evalueerden, hebben de 21 raadsleden zich niet kunnen uitspreken.’

Het oude voorstel voor een azc met 1.500 vluchtelingen is nu ook voor de gemeenteraad van tafel. ‘Maar de maatschappelijke opdracht is niet verdwenen, zegt ook de raad’, aldus De Vries. ‘Als het vertrouwen is hersteld, wil de raad de draad oppakken en het gesprek opnieuw voeren over vluchtelingenopvang. De raad wil daarbij expliciet het initiatief nemen. Wat kan en wil Geldermalsen doen als het gaat om opvang van vluchtelingen? Bij het herstellen van het vertrouwen tussen bestuur en inwoners, gaan we ook ruimte maken voor de mensen die juist heel teleurgesteld zijn dat er niets is gebeurd. Want vergis je niet: veel mensen in Geldermalsen die geen bezwaar hadden tegen de komst van een groot of klein azc, zijn overstemd en hebben het ons kwalijk genomen dat we niet hebben doorgezet. Alleen: zij slaan niet zo hard op de trom.’

Dominees en pastoors
Is een nieuw conflict in de maak? Want denkt niet iedereen in Geldermalsen dat er na alle heisa geen azc komt? Is het niet verstandiger om de oude koeien in de sloot te laten? Je ziet de stemmingmakerij op de sociale media namelijk al voor je. De Vries: ‘Het zou een strategie zijn, maar daar kiezen we niet voor. College en raad hebben een les geleerd en zeggen collectief dat we opnieuw beginnen. We zullen laten zien dat we in gesprek gaan met de inwoners. Vorige week hadden we alle dominees en pastoors uit de gemeente aan tafel. Niet om hen ervan te doordringen dat er een azc moet komen of hoe we tezamen mensen gaan overtuigen, maar hoe we met elkaar in gesprek kunnen komen. De spanning in het dorp en in de kernen heeft namelijk ook voor scheve gezichten tussen buren gezorgd. We gaan daarom alle kernen langs. Hoe we dat precies gaan aanpakken, vullen we met de raad in. Voor een goed gesprek liggen grote gezelschappen niet voor de hand. Tien mensen kunnen elkaar nog net in de ogen kijken. Je begint heel erg opnieuw. Dat gaat echt wel even duren. Het wordt een open en langzaam proces.’

Terwijl Geldermalsen de breuken lijmt, zou burgemeester De Vries willen dat politiek Den Haag en de provincies nadenken over het draagvlak voor opvang in (kleinere) gemeenten. ‘Want we zijn een enorm landelijk probleem nu wel erg lokaal aan het oplossen. Laat Den Haag een richtlijn opstellen voor de opvang van vluchtelingen naar grootte van een gemeente, ruimte, bevolkingssamenstelling, sociale problemen, etc. Dat zou het draagvlak ten goede komen. En kies dan maar voor minder efficiency. Staatssecretaris Dijkhoff zei vorige week in de Tweede Kamer dat een opvanglocatie voor driehonderd asielzoekers haalbaar is. Dat geeft de burger alvast moed. Ik vind helemaal niet, zoals vorige week op de website van Omroep Gelderland stond, dat Dijkhoff moet bepalen hoeveel asielzoekers een gemeente zou moeten opvangen. Ik heb het over andere varianten en andere hoeveelheden. Ik wil niet dat Den Haag het overneemt. Onze gemeenteraad zegt niet voor niets: wij willen als raad aan de bal zijn en wij willen onze bevolking aan de bal houden.’

Gevaarlijk punt
Miranda de Vries heeft in de weken na de enorme commotie gemerkt dat de woede over de komst van een groot azc verschillende achtergronden kan hebben. Ze zegt: ‘Het zijn niet alleen de asielzoekers; het gaat over de afgewezen dakkapel, over werkloosheid, de verkeerssituatie. Ben ik een tweederangsburger geworden? De meeste mensen die op 16 december voor het gemeentehuis stonden, waren wel boos, maar niet gewelddadig. De laatste weken heb ik al met veel inwoners gepraat. Wat speelt er nog meer? Komen er tien jaar oude zaken langs. Misschien hebben we wel niet goed geluisterd naar het verzoek om een verkeersbord op een gevaarlijk punt.’ Maar besturen in een fatsoenlijk land is toch geen handjeklap? De Vries: ‘Natuurlijk ruilen we een dakkapel niet in voor instemming met een azc. We kopen niets af. Maar je geeft mensen wel aandacht. Je geeft ruimte aan emotie en boosheid. Je verandert niets aan de visie op het vluchtelingenvraagstuk, maar je doet wél iets aan het geschonden vertrouwen in de overheid.’

CV

Miranda de Vries werd op 7 januari 1970 geboren in het Noord-Hollandse Egmond-Binnen. De Vries studeerde politicologie in Nijmegen en promoveerde er ook. Ze was twee jaar adviseur bij de Raad voor het openbaar bestuur en de Raad voor de financiële verhoudingen, waarna ze bij de gemeente Dordrecht ging werken. De Vries was van 2006 tot 2011 wethouder financiën, jeugd, onderwijs en gezondheidszorg in Zwijndrecht. Eind 2011 werd zij benoemd tot burgemeester van Geldermalsen. De Vries is lid van de PvdA.