Broodnodige frisdenkers

Jongerenparticipatie verrijkt beleid gemeenten

Burgerparticipatie
In een korte serie belicht Binnenlands Bestuur gemeentelijke initiatieven om burgers actiever mee te laten denken en doen in de samenleving. Vandaag deel 2: jongerenparticipatie in Nissewaard en Súdwest-Fryslân.

‘Wethouder Mark de Man, kom er maar in’, zegt een van de kinderen uit Súdwest-Fryslân in een filmpje op YouTube. Drie kinderen in het filmpje vragen twee wethouders en de burgemeester wat de gemeente heeft gedaan met hun ideeën en adviezen, verzameld en uitgebracht tijdens een Kinderconferentie, nu bijna een jaar geleden. Daarbij dachten zestig kinderen van verschillende basisscholen mee over cultuur, sport, vrijetijd, voorlichting, lekker in je vel zitten en meedenken en meedoen. Acht maanden na die conferentie trokken ze bij het gemeentebestuur aan de bel. ‘We komen er niet zomaar mee weg’, zegt De Man (jeugd, VVD) lachend tegen Binnenlands Bestuur.

‘Maar dat is onze intentie ook niet. Als gemeente moet je jongerenparticipatie intrinsiek willen en de inbreng van kinderen en jongeren serieus nemen.’ Een van de adviezen die tijdens de Kinderconferentie werd gegeven, is het plaatsen van meer watertappunten. In de gemeente zijn al heel wat watertappunten, maar ‘door jullie advies zijn we aan het kijken waar we nog meer watertappunten kunnen plaatsen’, vertelt De Man in het filmpje.

Bij bijvoorbeeld een skatebaan, fietspontjes of een speelplaats. Ook andere ideeën van kinderen zijn inmiddels verwezenlijkt, zoals een ‘Tút en derút’-plek; een snelle haalen brengplek bij scholen voor ouders. ‘De kinderen vonden het onveilig dat zo veel ouders met de auto lang voor school stonden te wachten.’

Eyeopener
Het is niet een idee vanuit de Kinderconferentie, maar wel een idee waar de gemeente voor open staat. En als het even kan, ook wil realiseren. ‘Dat kan niet altijd, maar dat leggen we dan uit. Kinderen snappen heel goed dat dingen soms niet kunnen, of dat het tijd nodig heeft. Het feit dat je het gesprek met elkaar aangaat, vinden kinderen heel waardevol.’ Een eyeopener voor De Man was dat de overgang van de basisschool naar de middelbare school een heikel punt is voor veel kinderen. ‘Dat is niet iets dat we per se als gemeenten moet oppakken, maar dat kunnen we wel bespreken met bijvoorbeeld de GGD. We bekijken of het een goed idee is om in groep acht een brugklasmagazine uit te brengen.’

De kinderconferentie wordt de komende drie jaar jaarlijks georganiseerd. Ook op andere manieren kunnen kinderen en jongeren bij de gemeente meedenken. Hun is onder meer gevraagd met een naam te komen voor de Omgevingsvisie, al wordt ook gevraagd over de inhoud mee te denken. ‘We krijgen van kinderen filmpjes via TikTok binnen met suggesties. Hoe leuk zou het zijn als we als college via TikTok daarop zouden kunnen reageren’, aldus De Man. Daarnaast wordt bekeken of jongeren kunnen aanhaken bij de zogeheten dorpsbelangen [een soort wijkraad, red.]; wel een advies vanuit de Kinderconferentie. ‘Iedere kern heeft zijn eigen dorpsbelang. Jongeren willen daarin graag een stem krijgen.’

Súdwest-Fryslân vindt het belangrijk om jongeren bij het gemeentelijk beleid te betrekken. ‘Het is een groep die niet vaak wordt gehoord door de politiek terwijl het hen aangaat. We buigen ons nu vaak over beleid voor de komende tien, twintig en soms zelfs dertig jaar. Als dat beleid gevolgen heeft voor de rest van het leven van de jongeren, is het belangrijk om hen er nu al goed bij te betrekken. Ook vinden we het van belang dat jongeren op jonge leeftijd bij de gemeentepolitiek worden betrokken en daarvoor affiniteit ontwikkelen. Bovendien willen we niet als gemeentehuis ouderwets zenden, maar opgaven samen met de gemeenschap oppakken, dus ook met jongeren.’

Andere manier
Nissewaard is al sinds 2007 bezig om kinderen en jongeren bij gemeentelijk beleid te betrekken. Het is nadrukkelijk in het collegeakkoord opgenomen. ‘Door jongeren wordt echt op een andere manier gekeken naar hetgeen wij bedenken. Je krijgt hele verfrissende, nieuwe ideeën’, zegt Wesley Kokken, projectontwikkelaar jongerenparticipatie bij de gemeente Nissewaard. ‘Jongeren vragen zich vaak al af of hun plannen wel realistisch zijn en of er geld voor is. Kinderen hebben die rem niet. Dat is nog veel mooier om te zien.’

Nissewaard heeft sinds 2019 een kindergemeenteraad en al sinds 2007 een jongerenpanel. ‘Een van de panelleden van destijds is nu wethouder [Igor Bal, red.]’, vertelt Kokken lachend. Daarnaast worden regelmatig jongerendebatten georganiseerd. In de kindergemeenteraad zitten negentien kinderen van negentien verschillende basisscholen uit groep zeven en acht.

De raadsleden worden voor twee jaar gekozen. ‘Corona heeft wel roet in het eten gegooid. De kindergemeenteraad heeft nog maar één keer hun adviezen aan de gemeente kunnen geven over fijn opgroeien en de leefomgeving.’ Daar kwamen leuke dingen uit, zegt Kokken. ‘Ze willen meer buurtinitiatieven in de wijken opzetten, zodat er meer saamhorigheid komt.’ De kindergemeenteraad gaat daar nu concrete plannen voor bedenken. Voor uitvoering ervan heeft de gemeente een pot met geld.

Het huidige jongerenpanel – dat aanvankelijk vooral was gericht op het organiseren van activiteiten en het gevraagd en ongevraagd advies geven aan de gemeente – wil meer meedenken op beleidsniveau. ‘De afgelopen periode hebben ze meegedacht over diversiteit, sport, duurzaamheid en jeugdoverlast.’ Het panel bestaat nu uit vijftien mensen tussen de 13 en 22 jaar, maar het aantal leden fluctueert sterk. Om de drempel tot deelname zo laag mogelijk te maken, worden geen eisen gesteld aan minimum- of maximumperiode van deelname.

Free-run park
Een van de concrete onderwerpen waar de gemeente de mening van jongeren wil horen is een nieuw free-run park. ‘Samen met jongeren kijken we wat werkt.’ Ook wordt discussie gevoerd over diversiteit, waarvoor een nieuw beleidsplan moet komen. ‘Daarbij hebben we het in het panel gehad over tot welke doelgroep we ons moeten gaan richten. We gaven aan voorlichting op scholen te willen geven. De panelleden zeiden het heel belangrijk te vinden dat er ervaringsdeskundigen voor de klas staan. Dat nemen we mee als we de opdracht verstrekken.’

Zowel De Man als Kokken benadrukt dat je kinder- en jongerenparticipatie echt moet willen. ‘Je moet het niet doen om een vinkje te zetten, maar het serieus nemen’, benadrukt De Man. ‘Ik blijf me verbazen hoeveel kinderen weten. Als we het bijvoorbeeld hebben over iets als klimaatadaptatie, hoor ik van kinderen duidelijker hoe het zit dan van de gemiddelde volwassene. Ze weten echt wel wat er aan de hand is.’ ‘Er wordt ook wat gedaan met de adviezen en tips van jongeren’, stelt Kokken. ‘Dat vinden we ook belangrijk. Vaak komen er ook hele goede ideeën vanuit de kinderen en jongeren.’

Beide gemeenten zijn begeleid door de Kleine Ambassade, die onder meer gemeenten ondersteunt die kinder- en jongerenparticipatie van de grond willen krijgen. ‘Gemeenten hebben wel een wens om meer jongeren bij hun beleid te betrekken, maar weinig kennis hoe je dat kunt doen’, zegt directeur Soesja Boode. Vaak blijft het bij mooie woorden. Andere gemeenten hadden in het verleden meer negatieve dan positieve ervaringen met de inzet van jeugdparticipatie en laten het maar zitten.

De Kleine Ambassade ziet dat veel gemeenten graag willen, maar dat misverstanden rondom jeugdparticipatie zorgen voor onrealistische verwachtingen, gebrekkige begeleiding en vervolgens gedesillusioneerde beleidsmakers. ‘Doodzonde’, aldus Boode. ‘Laat je niet uit het veld slaan door mensen die zeggen dat het niet werkt. Ga nadenken over wat het wel kan betekenen. Er liggen zo veel kansen.’

McDonald’s
‘Gemeenten moeten wel goed nadenken als ze jongerenparticipatie op poten willen zetten’, stelt Boode. Vaak wordt de jongste medewerker met de klus belast. Ook wordt vaak meteen gezegd dat de gemeente een jongerenraad nodig heeft. ‘Je moet eerst bepalen wat je met jongerenparticipatie wilt bereiken. Wil je meer inspraak op beleid, wil je weten wat er onder jeugd leeft of wil je dat jongeren actiever worden in hun eigen wijk, buurt of stad? Pas als je die antwoorden hebt, kun je de juiste vorm kiezen.’

Eenmaal in gesprek met jongeren moet je hen niet de hele open vraag ‘wat willen jullie’ stellen. Boode: ‘Jongeren zeiden in een gemeente dat ze de McDonald’s terug wilden in het centrum. Daar waren ambtenaren heel teleurgesteld over. Als je de context niet uitlegt – wat je als gemeente doet en waar je over gaat – ja, dan word je als gemeente teleurgesteld.’ Zonde, vindt ze. ‘Ik merk aan jongeren die meedoen dat ze het heel bijzonder en mooi vinden dat ze worden gehoord. Kijk naar de gemeentelijke beleidsstukken die eraan komen. Bij welke is het interessant en goed om er met jongeren over te spreken.’

De ervaring van Boode is dat er zat kinderen en jongeren zijn dit met de gemeente willen meedenken en adviezen willen geven. ‘Je moet ze alleen aanboren.’ Nissewaard en Súdwest-Fryslân doen dat onder meer via scholen en jongerenwerkers. Via de jongerenpanelleden uit Nissewaard zelf wordt ook nieuwe aanwas gevonden.

Over de do’s en don’ts zijn De Man, Kokken en Boode het roerend eens: koppel terug. ‘Je moet niet het gesprek aangaan om het gesprek aan te gaan. Je moet echt iets doen met waar ze mee komen’, benadrukt Kokken. ‘Jongeren moeten niet het idee hebben dat ze er voor niets zitten. Ze vinden hun tijd ook waardevol en willen horen dat je iets met hun inbreng doet. Leg het uit, als je een advies niet overneemt.’

Zet in op langjarige trajecten, adviseert De Man. ‘Ga niet van de ene pilot naar de andere.’ Ook moet er niet te veel tijd zitten tussen advies en uitvoering. Taalgebruik is evenzeer belangrijk. ‘Check als je met jongeren in gesprek gaat of je onderling wel dezelfde taal spreekt. Snappen we elkaar, begrijpen we elkaar?’

Tips voor jeugdparticipatie
Directeur Soesja Boode van de Kleine Ambassade heeft drie tips voor gemeenten die met jongerenparticipatie aan de slag willen gaan.
1: Denk eerst na wat je wilt bereiken. Kies niet per se voor een jongerenraad. Er zijn veel andere vormen van participatie.
2: Wat je ook gaat doen: kennis is de basis. ‘Je moet jongeren een kennisbasis meegeven en niet met een open vraag komen als: wat willen jullie?
3: Zet tussenpersonen in om een diverse doelgroep te kunnen samenstellen.