‘Bouw rechtbank bij PI Vught’

Burgemeester Vught: ‘vervoer criminelen levensgevaarlijk’

‘Het is natuurlijk ellendig voor het Nationaal Monument Kamp Vught en het Geniemuseum, maar voor de veiligheid is de gedwongen rust goed’, vindt burgemeester Roderick van de Mortel. Sinds vorige week staat de Lunettenlaan in Vught niet meer vol met autobussen en langs de bosrand geparkeerde auto’s (kijk anders even op Streetview), en dat blijft in ieder geval tot 31 mei zo. En ook in het gevangeniscomplex aan de Lunettenlaan is het door het rondwarende coronavirus rustig.

Tot nader order is er geen bezoek en zijn er ook geen ritten naar rechtbanken in de Randstad. ‘Dat laatste mag wat mij betreft zo blijven’, zegt de burgemeester. ‘Want telkens als er een zware crimineel met zwaailichten over de Lunettenweg wordt vervoerd, houd ik mijn hart vast.’

In de extra beveiligde inrichting (EBI – unit 5) van de penitentiaire inrichting (PI) Vught zitten Nederlands bekendste criminelen: Willem Holleeder, Ridouan Taghi, Gökmen Tanis, Dino Soerel, Mohammed Bouyeri. Als zij naar de zwaar beveiligde rechtbanken in Amsterdam-Osdorp of Schiphol moeten, dan gaat het met een rotvaart over de Lunettenlaan en door Vught. Eén auto met pech op de weg of een kerende auto bij een bus waar schoolkinderen uitstappen, en de gevolgen zijn niet te overzien.

Burgemeester Van der Mortel: ‘De Lunettenlaan is een oude smalle weg met aan weerszijden kazernes, met al hun personeel, voertuigen en bedrijvigheid. Er ligt een complete woonwijk aan de weg, we hebben het Geniemuseum met zijn publiek en het net verbouwde Nationaal Monument Kamp Vught met jaarlijks 75.000 bezoekers. En dan heeft de PI ernaast één toegangspoort, waar alle bezoekers en de leveranciers doorheen moeten. En daar moet dan óók het BOT [Bijzondere Ondersteuningsteam, red.] doorheen met zijn grote auto’s. Zoals de situatie nu is, is dat onvermijdelijk maar het is levensgevaarlijk.’

Noodklok
Roderick van de Mortel (48) is dertien jaar burgemeester van het Brabantse Vught (ruim 26.000 inwoners). Al die jaren was de EBI er. Net als de wijk Lunetten, het Geniemuseum en het Kamp Vught. Waarom nu de noodklok? Van de Mortel: ‘Er is een nieuwe generatie nietsontziende criminelen opgestaan en de BOT-transporten zijn de laatste jaren toegenomen. De zwaarste vluchtgevaarlijke criminelen van het land zijn in Vught opgesloten en moeten honderd kilometer verderop naar de rechtbank worden gebracht. Ik ben niet de enige die zich zorgen maakt over wat er onderweg fout kan gaan.’

Dan breng je die zware criminelen toch met de politiehelikopter naar de Bunker in Amsterdam? Van de Mortel: ‘Natuurlijk worden er ook helikopters gebruikt, maar deskundigen vertellen mij dat je de manieren van vervoer moet afwisselen. Je wilt niet voorspelbaar zijn. Als het BOT-transport over de weg naar Amsterdam gaat, dan gebeurt dat ook via variabele routes. Maar op dit moment moeten ze hier wel altijd door die lange pijp.’

En toen schoot de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak Henk Naves eerder dit jaar burgemeester Van de Mortel ‘te hulp’, door voor ‘veel meer zittingscapaciteit bij extra beveiligde rechtbanken’ te pleiten. Van de Mortel zag zijn kans schoon en schreef minister Dekker voor Rechtsbescherming een brief. Waarom geen extra beveiligde rechtbank in Vught? Dan is transport niet meer nodig. Van de Mortel: ‘Er is ruimte op het terrein van de PI. Het is een groot complex van dertig hectare. Of onderzoek de mogelijkheid om tegen of bij de PI een rechtbank te bouwen en die met sluizen te verbinden met de EBI. Daarvoor is ook ruimte genoeg. Het hoeft geen complete rechtbank te zijn, laat het een extra beveiligde zittingszaal zijn, waar ook ruimte is voor pers en publiek.’

Uitbreiding van de PI met een extra beveiligde rechtbank kan mooi samenvallen met de voorgenomen vernieuwing van het PI-terrein, de geplande bouw van een tweede ontsluitingsweg en een tweede toegang van het complex, denkt de burgemeester van Vught. ‘Schuif die zaken alsjeblieft in elkaar. We zijn nú de plannen aan het maken, we tekenen nú en berekenen nú de kosten’, zegt Van de Mortel, die vooral enthousiaste reacties uit de (Haagse) politiek heeft gekregen. ‘De minister bekijkt wat mogelijk is. Kamerleden zijn in Vught geweest. De meesten waren hier nog nooit geweest en verbaasden zich over de toegangsweg. Hoe is het mogelijk?’

Vlak voordat de coronacrisis uitbrak, kwam ook de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak Naves langs in Vught. Burgemeester Van de Mortel: ‘Hij was hier ook nog nooit geweest. We zijn in de PI geweest en in de EBI. Henk Naves benadrukte dat de Raad voor de rechtspraak niet gaat over de bouw van een extra beveiligde rechtbank in Vught, maar hij gaf wél tips over wie we moeten betrekken bij onze lobby. Zodra we uit de coronacrisis zijn, zetten we onze lobby voort, bijvoorbeeld door met het Openbaar Ministerie te gaan praten.’

Veiliger
Wacht even: als de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak het nut van een beveiligde rechtbank inziet, dan betekent dat toch iets? Het zijn toch ‘zijn’ rechters die naar Vught moeten? Van de Mortel: ‘Henk Naves heeft inderdaad zelf gezegd dat er capaciteit bij moet. Het is ook een feit dat die extra capaciteit niet weer in de Randstad komt. Dat rechters en officieren van justitie in de toekomst vanuit de Randstad het land in moeten, is ook een feit en dat vind ik alleen maar gezond.

Het is ook goedkoper om ze hiernaartoe te brengen, dan om met speciale auto’s of een helikopter naar Amsterdam te gaan. Willem Holleeder is voor zijn proces zestig keer op en neer naar Amsterdam geweest. Ik heb begrepen dat dit een miljoen euro heeft gekost. Het vervoer van Taghi gaat naar schatting 2,5 miljoen kosten. Een rechtbank bij de PI Vught is veiliger voor Vught, veiliger voor iedereen op de route, veiliger voor Amsterdam, én goedkoper voor Nederland.’

Als het zo eenvoudig is, dan besluit minister Dekker toch vandaag om bij de PI een beveiligde rechtszaal te bouwen? ‘Wij zijn het snel met elkaar eens’, lacht hij. ‘Maar er kunnen politieke motieven spelen. Misschien is er wel een lobby om het oosten des lands iets te geven. Daarnaast moet je onderzoeken of het technisch kan. En hoe zit het met de kosten? Maar iemand met gezond verstand zegt: hier komt zo veel bij elkaar, het zou raar zijn als je bij de PI niet op zijn minst één zittingszaal zou realiseren.’ De minister zou óók kunnen denken: als de EBI in Vught zo ingeklemd zit, dan verplaatsen we haar toch naar Vlissingen en dan bouwen we er een rechtbank tegenaan? Heeft Vlissingen weer zijn rechtbank en de minister lost meteen de marinierskazerne- schuld in bij de provincie Zeeland.

Daarmee span je het paard achter de wagen, vindt de burgemeester van Vught. ‘Het probleem is niet de PI Vught; die functioneert goed en de relaties zijn uitstekend. De PI staat hier al lang en hoort hier thuis. We zijn trots op de PI Vught. De PI levert ook veel werkgelegenheid op. Er werken maar liefst 1.100 mensen. Het probleem is de gebrekkige bereikbaarheid van de PI, de gevaren die dat oplevert en de politiecapaciteit die daardoor nodig is.’

Hij neemt de komst van Taghi naar de EBI als voorbeeld. ‘De verhoogde dreiging rond Taghi heeft gevolgen voor de omgeving. Er is zichtbaar meer bewaking bij de PI. Als de poort van de PI opengaat, zie je dat er binnen ook extra beveiliging is. We zijn waakzamer als er een melding komt van een drone of een verdachte auto. Dat vreet politiecapaciteit, die in de regio slechts mondjesmaat voorhanden is. Als er vanuit de EBI een transport gaat plaatsvinden, dan onderzoekt de politie eventuele routes. Er wordt extra gerechercheerd op iedere waarschuwing of melding van iets verdachts of ongewoons. Dat raakt mijn verantwoordelijkheden als burgemeester. De onveiligheid die het transport van deze criminelen veroorzaakt, raakt mij ook als inwoner van Vught.’

Bevrijden
Met de onvermijdelijke komst van meer extreem vluchtgevaarlijke criminelen in de EBI (er zitten er nu rond de tien, er is plaats voor 24), zal die onveiligheid alleen maar toenemen, vreest hij. Niet alleen omdat de BOT-transporten vaker door Vught zullen moeten racen, maar ook omdat zij doelwit van nietsontziende bevrijdingsacties kunnen worden. Van de Mortel: ‘De criminaliteit verhardt. Dat merken we hier in Brabant. Er wordt heel veel geld verdiend in de industriële drugseconomie en daarmee moeten ook heel veel belangen worden beschermd.

Dat brengt extreem zware criminele uitwassen met zich mee. Iemand als Taghi is daar een voorbeeld van. Als hij wordt veroordeeld, dan is de kans groot dat hij nooit meer wegkomt uit de EBI. Wat heeft hij te verliezen bij een poging om hem hoe dan ook en waar dan ook te bevrijden? Hij heeft geld genoeg. Dat gevaar moeten we onder ogen zien en we moeten er snel antwoorden op vinden.’ Eén van die antwoorden is een beveiligde rechtbank bij de PI, ‘want met twee poorten en twee toegangswegen neemt het gevaar van het vervoer niet af. Er blijft gevaar in de omgeving, voor de vervoerders, voor de bewakers en voor automobilisten op de N65 of de A2 en elders op de route. Al het vervoer is gevaarlijk.’

Dat nu pas werk wordt gemaakt van een nieuwe ontsluitingsweg en een tweede poort voor de PI Vught en dat we ook nu pas studeren op een beveiligde rechtbank, spreekt volgens hem boekdelen over onze jarenlange naïviteit op het gebied van harde georganiseerde criminaliteit. Van de Mortel: ‘Ik had laatst contact met iemand bij Justitie over de extra beveiligde rechtbank. “Zou je niets eens in Italië gaan kijken, waar tijdens de maffiaprocessen ook een rechtbank naast de gevangenis is gebouwd?”, zei ik.

Dat werd een beetje lacherig weggewoven. “Ja, dat is maffia, dat is Italië.” Dan denk ik: jongens, realiseren jullie je niet dat dit de toekomst van Nederland is? Ik bedoel niet de maffia, maar wel dat met de verharding van de criminaliteit strafprocessen van zware criminelen steeds vaker gaan voorkomen. Ik ben ervan overtuigd dat er meer Taghis gaan komen. Die moet je niet op en neer van Vught naar Amsterdam willen rijden. Ik bedoel: we halen boeven van de straat, maar we sturen zware criminelen de weg op.’ 

CV
Roderick van de Mortel (Den Bosch, 1971) studeerde rechten in Utrecht. Hij werd in 1989 lid van de VVD en in 1996 werd hij gemeenteraadslid in Den Bosch. Van 1998 tot 2002 was Van de Mortel fractievoorzitter van de Bossche VVD. In 2002 werd hij wethouder in Den Bosch. Van de Mortel is sinds 2 april 2007 burgemeester van de Brabantse gemeente Vught.