De mens, het instituut

Ruim tien jaar vervulde ik in een gemeente de rol van Sinterklaas. In die rol bezocht ik jaarlijks een aantal bedrijven die voor de kinderen van medewerkers een feest rondom de goedheiligman organiseerden.

In die tijd heb ik geleerd dat de beste Sinterklaas degene is die niet probeert een eigen personage neer te zetten, maar zich realiseert dat hij de vulling is van een pak, de uitvoerder van een bestaande rol waaraan je enigszins, maar liefst minimaal, een eigen in vulling geeft. Niemand is geïnteresseerd in de persoon in het pak, het gaat om het instituut.

Het besef dat er een verschil is tussen een instituut en de persoon die de rol speelt waaraan het instituut moet voldoen — met beperkte eigen invulling — lijkt steeds minder aanwezig. Zo vervult PVV-er Martin Bosma de rol van voorzitter van de Tweede Kamer. Dat instituut heeft binnen onze rechtstaat bepaalde taken te vervullen. Behalve het in goede banen leiden van Kamerdebatten hoort daar een krans leggen bij de Nationale Dodenherdenking bij, evenals het houden van toespraken bij belangrijke evenementen als Keti Koti. Bij zowel de Dodenherdenking als Keti Koti ontstonden er echter grote bezwaren tegen de persoon Bosma, vanwege onverkwikkelijke uitspraken die hij eerder had gedaan. Bij Keti Koti leidde dat er zelfs toe dat de uitnodiging om te spreken werd ingetrokken.

Ook in het nu aangetreden kabinet zitten staatssecretarissen en ministers die in het verleden bevolkingsgroepen hebben geschoffeerd, dan wel uitspraken hebben gedaan die zich slecht verhouden tot de rechtstaat. We kunnen verwachten dat het ook met enige regelmaat zal voorkomen dat er bezwaren zullen rijzen tegen publieke optredens van deze regeringsvertegenwoordigers. De rechtstaat is daar niet mee gediend. Het zijn immers ook in die gevallen niet de personen die voorop zouden moeten staan, maar de rollen die zij binnen de rechtstaat vervullen, het instituut dat zij vertegenwoordigen.

Sinterklaas bestaat zolang er in hem geloofd wordt, ongeacht wie de rol van de goedheiligman vertolkt. En de rechtstaat laat pas werkelijk haar kracht en bestaansrecht zien als die fier overeind blijft, ongeacht wie de daarbij behorende functies vervult. Zolang we er maar in geloven.