Blase: ‘Het loopt spaak in onze polder’

De samenleving is de traditionele politieke instituties voorbij gesneld. Opstand is het gevolg, aldus Code Oranjedenker Bert Blase. De nieuwe democratie draait wat hem betreft om politiek van onderop.

Aan de vooravond van de Kamerverkiezingen komt Blase met de publicatie van het boek 'Opstand in de polder. Op weg naar een nieuwe democratie'. Een bondig relaas over hoe en waarom de vaderlandse democratie uit het slop moet worden gehaald. Want dat de ‘oude democratie’ – vooral die in Den Haag – zijn langste tijd heeft gehad, staat voor hem als een paal boven water.

Belastingdienst
‘De samenleving en de systeemwereld van politieke instituties lopen mijlenver uit elkaar. De politiek en de ambtelijke instituties zijn niet bereid of in staat om met hun tijd mee te gaan. Kijk naar de Belastingdienst, kijk naar de mijnschade in Groningen. Omdat ze top-down functioneren, zijn ze er voor de regels en niet voor het oplossen van problemen. In Heerhugowaard [waar Blase burgemeester is/red.] gebruiken we het begrip omgekeerde toets: de regels staan niet centraal, maar het vraagstuk. Dat klinkt logisch, maar het is een revolutie.’

De ‘falende instituties’ zijn volgens de Code Oranjevoorman naar binnen gekeerd en technocratisch en proberen te behouden wat ze hebben, zonder te kijken naar wat de samenleving nodig heeft. Blase: ‘Kamerlid Pieter Omtzigt, tweede op de lijst van het CDA, had het vorige week in het debat over de val van het kabinet en de Toeslagenaffaire bij het rechte eind: er is iets fundamenteels mis in dit land. En Omtzigt is nog maar het begin.’ Blase pakt zijn mobiele telefoon en citeert het CDA-Kamerlid: “Onze kliek in Den Haag kijkt meer naar de partijvoorzitter dan naar de kiezer. De kiezer staat alleen centraal in de verkiezingscampagne. En dat zullen we moeten veranderen.” Het had het voorwoord van mijn boek kunnen zijn.’

Vermolmde politiek
Nederland komt in opstand tegen de ‘vermolmde’ politiek en de instituties die de tijdgeest niet willen aanvoelen, merkt Blase. ‘Geen opstand met rieken en knuppels, maar een fluwelen revolutie met hervormingen in de polder.’ De voorzitter van Code Oranje: ‘Het loopt spaak in onze polder. Onze leefwereld is radicaal veranderd, maar het politieke stelsel is hetzelfde gebleven. Burgers hebben recht op een democratie die aansluit bij hun manier van leven, op hún maat. De politieke partijen reageren met een boodschappen-democratie, die op hun eigen maat is toegesneden. De hele partijorganisatie is trouwens van de vorige eeuw. Van de bevolking is 2 procent lid, van wie er 10 procent actief is. Partijpolitiek is passé. Je ziet overal om je heen dat mensen daardoor het vertrouwen in de politiek en in de instituties verliezen. Het gebrek aan transparantie voedt het sentiment van wantrouwen. Voor je het weet ontaardt dat wantrouwen – niet stemmen, stemmen op protestpartijen, demonstreren, ontduiken van regels, we doen het zelf wel – in geweld. Om dat voor te zijn, moeten we naar een democratie 3.0.’

Beste ideeën
Die nieuwe democratie draait wat Blase betreft om politiek van onderop. ‘En daarvoor hoeft geen wet te worden veranderd. We kunnen nú de begrippen coalitie en oppositie loslaten. We kunnen met wisselende meerderheden werken. We kunnen een open kabinetsformatie organiseren, we kunnen de fractiediscipline schrappen en allerlei vormen van volksraadpleging en burgerbetrokkenheid inrichten.’

In Den Haag is dat (nog) vloeken in de kerk, maar Blase ziet dat nieuwe vormen van democratie lokaal steeds vaker uit de kast worden getrokken. ‘Gemeenten kiezen voor de politiek van de beste ideeën. Ze kiezen voor politiek van onderop met een burgeragenda, in plaats van een traditioneel politiek coalitieakkoord. Raadsakkoorden passen bij deze tijd.
Een parlementsakkoord zou daar ook bij passen. Het geeft vertrouwen in plaats van wantrouwen in de politiek. En dat vertrouwen heb je nodig om bij grote vraagstukken vooruitgang te boeken.’

Raadsakkoord
Bert Blases gemeente Heerhugowaard wordt bestuurd op basis van een raadsakkoord. ‘En net als in zoveel andere gemeenten werkt dat goed, veel beter dan een gestold coalitieakkoord’, zegt de burgemeester. ‘Iedereen in de gemeenteraad kan meedoen, ook de kleine partijen. Versnippering is lokaal, provinciaal en landelijk een trend. Wat doet de oude politiek? Die vindt het problematisch en roept dat versnippering besturen onmogelijk maakt. Het is alleen onbestuurbaar als je in oude formules blijft denken. Versnippering is een zegen als je er op een nieuwe manier naar kijkt.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 2

‘Opstand in de polder. Op weg naar een nieuwe democratie’ verschijnt op 4 februari bij Binnenlands Bestuur. Prijs: 14,95