Bits, bytes, burgers en bestuur

Impact techniek onderschat

Zo verwondert Paul Strijp zich over de lauwheid van het openbaar bestuur over de enorme (revolutionaire) gevolgen van de verbinding die ict is aangegaan met andere kennisgebieden. Burgers worden er onzeker van, innovatieve bedrijven bespeuren en benutten kansen, maar de publieke sector blijft te stil; de Tweede Kamer stemde tegen een motie om te komen met een meerjarenprogramma kunstmatige intelligentie. Agenderen van de impact van techniek op onze samenleving en burgers wordt daarom volgens Strijp een eminent vraagstuk, geen luxe maar noodzaak.

Er komen in de bundel enkele potentieel disruptieve ideeën langs zoals een ‘sociale wallet’ die levenslang met de burger meereist met daarin opgeslagen ieders individuele rechten op uitkeringen voor studie, ziekte, werkloosheid en pensioen en die de grote administratie- en uitkeringsfabrieken zou kunnen decimeren. Een mooie vraag is die naar de mogelijkheid van de platform overheid, die maatschappelijk deelinitiatieven waarin bedrijven burgers kennis, diensten of data delen verder stimuleert, remt of juist moest begrenzen. Veel auteurs pleiten voor meer nieuwsgierigheid naar de kansen en bedreigingen van technologische innovaties inclusief het besef dat bijvoorbeeld robotisering of het delen van data ook schaduwzijden heeft. Het biedt enerzijds nieuwe sturingskansen tot beleidsverfijning, maar kan anderzijds daarmee ook burgers kwetsbaar maken. Breed lijkt er daarom een pleidooi te zijn om technologische vernieuwing te paren aan sociale innovaties.

Als werkgever zal de overheid komende decennia andere mensen gaan aantrekken. Een analyse van vacatures leert dat bijna dertig procent ict-deskundigheid vereist. Dat zal mogelijk het aantal vrouwen bij de overheid verkleinen, gegeven de onbalans in de ict-opleidingen waaraan weinig meisjes deelnemen. Auteurs pleiten voor actievere medezeggenschapsorganen die meedenken en adviseren over de sociale impact van technologische vernieuwingen voor de eigen organisatie. Zittend personeel moet niet worden afgeschreven, maar worden meegenomen in de vernieuwingen.

Implementeren van vernieuwingen in de beleidssector of eigen organisatie blijft de achilleshiel van veel potentieel aantrekkelijke kansen van technologie. Want naast prachtige geslaagde innovaties (elektronische aangifte Belastingdienst, ov-chipcard) en tegenover aanvankelijk optimisme en vooruitgangsgeloof staan ook veel weerbarstige resultaten, zie recent ict-projecten bij de rechtelijke macht, UWV en Belastingdienst. Kortom, reken ook op vertragingen, kostenoverschrijdingen, overschattingen of gewoon mislukkingen. Goed dat daar in het boek ook aandacht voor is, nu nog oplossingen.

Citaat uit het boek: ‘Technologische innovatie zou positief moeten bijdragen aan sociale innovatie en het welzijn en de mobiliteit van zoveel mogelijk burgers’

Stad2019; technologische en sociale innovatie, CAOP, 2019