Kennis grondrechten en democratie matig

De helft van de Nederlanders weet geen grondrecht te noemen. Ze vinden hun kennis van de democratie en de grondwet dan ook maar matig. Dat blijkt uit onderzoek van Motivaction in opdracht van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken.

Helft Nederlanders kan geen grondrecht noemen
De helft van de Nederlanders weet weinig van democratie, maar wil wel meer weten, zegt het onderzoek van Motivaction. Van de autochtone Nederlanders vindt 65 procent, dat de overheid te weinig voorlichting geeft, van de Nieuwe Nederlanders vindt zelfs 73 procent dit. Werk aan de winkel, zou je zeggen. En dat is precies wat FORUM gaat doen.

Nacht van de Rechtsstaat
Persvoorlichter Deniz Arslan vertelt dat het onderzoek aan minister-president Rutte is overhandigd tijdens het Bevrijdingsfestival in Utrecht. ‘We zullen het verder verspreiden en hopen dat actie wordt ondernomen. Zelf zullen we debatten blijven organiseren, zoals de Nacht van de Rechtsstaat op 23 november en ook tijdens het Bevrijdingsfestival kwam een gemengd publiek af op het debat waarbij velen actief deelnamen.’

Gedeelde waarden bestaan nog
Het onderzoek is gedaan vanwege het 200-jarig bestaan van de Nederlandse democratie dat tot en met 2015 wordt gevierd. Arslan: ‘De fundamenten hiervan zijn gedeelde grondrechten, de rechtsstaat en ons democratisch bestel. Wij wilden weten wat mensen hierover weten om te zien of mensen 200 jaar na dato nog wel gedeelde waarden hebben en wat zij onder democratie verstaan. Het blijkt mee te vallen. Ook onder mensen uit verschillende culturen worden waarden gedeeld. Wel is er een groot gebrek aan kennis over de democratie, maar mensen vinden het wel belangrijk die kennis te vergaren.’

Hoe ver reikt vrijheid van meningsuiting?
Het gaat dan met name om kennis over rechten en plichten: 65 procent van de autochtone Nederlanders en 58 procent van de Nieuwe Nederlanders wil meer kennis over hun rechten en plichten in relatie tot de rechtsstaat. Over de uitkomst dat de helft geen grondrecht weet te noemen heeft FORUM geen mening. ‘Het is wel opvallend. Ondervraagden vinden het moeilijk om uit zichzelf een grondrecht te noemen of ze noemen dit een recht en niet een grondrecht. Ze willen vaak meer weten over hoe ver de vrijheid van meningsuiting reikt en over het gelijkheidsbeginsel. Dat wordt helaas nog niet overal toegepast.’

Verschil in perceptie democratie
Het onderzoek kent een aantal opvallende uitkomsten. Nieuwe Nederlanders en autochtone Nederlanders hebben bijvoorbeeld verschillende ideeën over wat democratie is. Autochtone Nederlanders omschrijven democratie als volksvertegenwoordiging, stemrecht of dat de meerderheid beslist (34 procent tegenover 24 procent). Desgevraagd omschrijven Nieuwe Nederlanders democratie vaker als vrijheid, vrijheid van meningsuiting of leven hoe je zelf wilt (41 procent tegenover 32 procent). ‘We hebben niet naar een verklaring van dit verschil in perceptie gezocht. We hebben puur geïnventariseerd. Ik kan me voorstellen dat mensen met verschillende achtergronden verschillende waarden belangrijk vinden.’

Met alleen verblijfsvergunning niet stemgerechtigd

Dat 28 procent van de Nieuwe Nederlanders kennis over de grondwet belangrijk vindt, tegenover ook maar 46 procent van de autochtone Nederlanders lijkt niet echt een hoopgevend teken. Verder weten beide groepen weten niet goed wie wel en niet mogen stemmen voor de Tweede Kamer en het Europees Parlement. ‘Er is met name onduidelijkheid over de vraag of burgers met enkel een verblijfsvergunning mogen stemmen. Dat mag niet. Nieuwe Nederlanders zijn daar beter van op de hoogte dan autochtone. Deze cijfers zijn wel een aansporing om de kennis hiervan te verhogen.’

Informatie via scholen en website
Tot slot is er de vraag hoe de overheid burgers beter kan informeren over onder meer rechten en plichten. De voorkeuren blijken nogal te verschillen tussen de verschillende groepen, maar populairst is informatievoorziening via scholen en een speciale website.