Bemoeizucht Den Haag hindert decentralisaties

Gemeenten ervaren vragen vanuit de ministeries en Tweede Kamer over de gedecentraliseerde taken op het gebied van jeugd, zorg en werk vaak als hinderlijke bemoeizucht. Dat constateert de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).

Signalement ROB over decentralisaties

Herhaalde aandacht door Kamervragen leidt regelmatig tot aanscherping van het rijksbeleid. Dat leidt ‘niet tot meer ruimte voor gemeenten om eigen beleid te voeren en zelf prioriteiten te stellen’, aldus de ROB in zijn signalement ‘Ondertussen in Den Haag’. Bij de Omgevingswet moet en kan dat anders, vindt de Raad.

Alle aandacht ging in aanloop naar 1 januari 2015 – de invoeringsdatum van de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet – uit naar de voorbereidingen bij gemeenten. Zij moesten worden klaargestoomd om de nieuwe taken te kunnen oppakken. Daardoor raakte de vraag ondergesneeuwd wat de stelselwijziging betekende voor de rol, taakopvatting, verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor de rijksoverheid. De lessen vanuit de decentralisaties in het sociaal domein moeten worden meegenomen in aanloop naar, maar ook na de invoering van de Omgevingswet, een nieuwe majeure decentralisatie.

‘Departementen kunnen nu al nadenken over hun rol in het geheel en vervolgens ook expliciteren hoe zij die na de invoering van de Omgevingswet zien.’ Een tweede les is gemeenten van meet af te betrekken bij en invloed te geven op onder meer het formuleren van definities en het stellen van toetsingscriteria. Daar moet nu al mee worden begonnen. ‘We zien nu dat na de decentralisaties in het sociale domein de departementen al dan niet in overleg met de decentrale overheden nog zoeken naar de juiste definities en benodigde informatie, kennis en data en vooral ook naar de consensus daarover.’ Die ‘fout’ kan in aanloop naar de Omgevingswet worden voorkomen.

De opstelling van diverse departementen maakt het voor gemeenten lastig de beoogde integraliteit te realiseren, aldus de Raad. De minister van Binnenlandse Zaken moet en kan haar rol als coördinerend departement van de decentralisaties steviger positioneren.