Ons eigen verhaal van dekolonisatie

Een fascinerend boek. Ook als je weet hoe het afloopt, met een kogel in de Prinsenhof in Delft, is het levensverhaal van Willem de Zwijger een bestuurlijk leerboek eerste klasse. Waarschijnlijk denken we allemaal al het nodige te weten over het leven van Willem van Oranje. Over zijn Duitse afkomst, bewogen levensloop en intense strijd met Filips de tweede en de hertog van Alva.

De grote verdienste van dit lijvige boek van René van Stipriaan is echter dat hij zoveel meer diepte geeft aan de bestuurlijke strategie en tactiek die deze Oranje moest uitvinden. Het mobiliseren van de adel in onze lage landen, de loyaliteit van protestanten én katholieken behouden, maar ook coalities sluiten met tal van bondgenoten uit vooral Duitse landsdelen. En dit alles om het op te nemen tegen een wereldmacht, het Habsburgse rijk. Resultaat: ons eigen dekolonisatieverhaal.

Want behalve onafhankelijkheid stond er veel op het spel voor de lage landen in het midden van de 16e eeuw. Natuurlijk ging het ook om godsdienstvrijheid, om niet alleen katholiek te hoeven zijn, maar zo men zelf wilde ook luthers of calvinist. En minstens zo belangrijk was de vraag naar de zeggenschap over de middelen van de Staat, de belastingafdrachten van de zich snel ontwikkelende klasse van Hollandse kooplieden.

Die waren weliswaar bereid ten behoeve van de bescherming door de Staat in te gaan op de bedes van de Habsburgse vorst Filips, maar ontketenden uiteindelijk samen met de adel toch de revolutie toen de belastingheffing hen te machtig werd en de concurrentiepositie te zeer onder druk kwam te staan. Het laveren in dat krachtenveld was ook voor Willem van Oranje een terra incognita, waarin hij lang niet altijd even trefzeker opereerde. Toch wist hij uiteindelijk een winnende coalitie te sluiten die het de Spanjaarden erg moeilijk maakte en leidde tot onafhankelijkheid. Daarmee vergeleken was de Brexit een peulenschil.

Natuurlijk biedt het boek ook een rijke inkijk in de mores van ons land en de adel in de 16e eeuw. De intensieve brievenschrijverij. Veel toernooien en festijnen, met drank en vrouwen en met huwelijken vrijwel alleen voor economisch gewin en consolidatie of uitbreiding van macht, Het was niet allemaal even fraai destijds. Wie over deze geschiedenis een boek weet te schrijven dat ondanks zijn gekende afloop zo spannend is als Van Stipriaan heeft gedaan – bloemrijk en kleurrijk en zeer grondig gedocumenteerd – verdient een groot compliment én een plaatsje op de bestuurskundige boekenplank.