BBB verzilvert winst in akkoorden, nog zeven provincies te gaan

Het regent deze week niet alleen zonnestralen, maar ook coalitieakkoorden. Limburg gaf afgelopen vrijdag het startschot. Gelderland, Flevoland, Zuid-Holland en Zeeland volgden rap. Ook uit andere provincies klinken inmiddels hoopvolle geluiden over collegevorming voor het zomerreces. De grote winnaars van de onderhandelingen zijn tot nu toe BBB en VVD. Zij zijn in alle vijf de colleges vertegenwoordigd. De overwinning van BBB klinkt door in de al gepresenteerde akkoorden van Limburg en Gelderland. De wolf wordt aangepakt, ‘dogmatische discussies’ over natuur worden vermeden, en de provincies koersen voor de stikstofdoelen niet op 2030, maar op 2035.

Drenthe: hunebedformatie nadert einde

‘Constructieve afstemming’, dat is wat BBB’ers Gert-Jan Schuinder, Hendrik Smeenge en Egbert van Dijk zien in Drenthe. Ook hun collega’s van VVD, CDA en PvdA zijn in jubelstemming, al lijkt de bevalling voor de PvdA wel iets zwaarder te zijn geweest. Statenleden Yvonne Turenhout en Hendrikus Loof (PvdA) wijzen erop dat “Drenten vroeger al in staat waren om hunebedden te bouwen, dus waarom zou ons dat nu niet lukken?” Formateurs Roelie Goettsch (PvdA) en Johan Baltes (VVD) voorzien ‘zonder al te grote hobbels’ begin juli een coalitieakkoord. Tot dan kunnen hun formatiepogingen zelfs op koninklijke belangstelling rekenen. Koning Willem-Alexander wilde tijdens een bezoek aan het Drents parlement graag weten of er een partijoverstijgend coalitieakkoord in de maak is. Daarover moest BBB-fractievoorzitter Schuinder de majesteit teleurstellen. Het ‘akkoord op hoofdlijnen’ houdt wat hem betreft vooral in dat nog niet alles wordt vastgelegd.

Flevoland: CU en PVV vinden elkaar

In Flevoland is de formatie rond. BBB bevestigde vorige week al dat BBB, VVD, PVV, ChristenUnie en SGP ‘dichtbij’ een coalitieakkoord waren. Formateur Pieter van Maaren (CDA) liet weten dat partijen het eens zijn over ‘hoofdpunten’. Dinsdag was het écht zo ver. Het akkoord, genaamd ‘Toekomst voor het nieuwe land: van, voor en door Flevolanders’, wordt vandaag gepresenteerd. Dat betekent dat ChristenUnie en PVV elkaar ook op het punt van huisvesting voor asielzoekers en statushouders hebben weten te vinden. Opvallend, want sinds bekend werd dat de partijen willen samenwerken, komt vanuit de ChristenUnie-achterban een stroom van kritiek. Ook voormalig Tweede Kamer-fractievoorzitter Leen van Dijke keurt het akkoord af: “Ik wil niet gezien worden met een partij waarvan evident is dat niet elke inwoner gelijk is, en waarvan een bepaalde categorie mensen mag oprotten.”

Friesland: dooronderhandelen na reuring

In Friesland ontstond onlangs reuring over het aanschuiven van ambtenaren aan de onderhandelingstafel. Oppositieleiders vinden dit ongehoord. Zij eisen openbaarmaking van de stukken die tijdens de formatie besproken worden. Tot nu toe is geen gehoor gegeven aan deze eis. BBB, CDA, PvdA en ChristenUnie onderhandelen onder leiding van partijloos formateur Oebele Brouwer stug door. De kandidaat-gedeputeerden zijn inmiddels bekend: huidig gedeputeerde Friso Douwstra (CDA), CU-fractievoorzitter Matthijs de Vries, nieuwkomers Femke Wiersma en Eke Folkerts (BBB) en de Heerenveense wethouder Jelle Zoetendal (PvdA). Formateur Brouwer verwacht een akkoord te kunnen bespreken in de Statenvergadering van 12 juli.

Gelderland: als tweede akkoord

Gelderland is officieel nummer twee in de formatierace. Zaterdag meldden BBB, CDA, VVD, SGP en ChristenUnie dat zij tot een akkoord zijn gekomen. Het akkoord, getiteld ‘Gewoon doen’, werd woensdag gepresenteerd. Het is uitdrukkelijk een akkoord op hoofdlijnen. De invloed van BBB is duidelijk zichtbaar. De stikstofdoelen staan voor Gelderland op ‘streefdatum’ 2035. Ook gaat de provincie ‘lobbyen’ om de beschermde status van de wolf ‘naar beneden’ te krijgen. De afronding van de formatie betekent dat formateur Ank Bijleveld (CDA) weer tijd heeft voor een ander tijdverdrijf. Daarop hoefde de voormalig minister niet lang te wachten. Zij wordt als voorzitter van Twente Board, een samenwerking van ondernemers, onderwijs en overheid, ‘het gezicht van Twente’.

Groningen: stilte na vertrouwen

Het ging de afgelopen tijd vaak over Groningen, maar niet over de provinciale formatie. Na het ‘groeiend vertrouwen’ van een paar weken geleden, bleef het stil. Maar waarschijnlijk niet lang meer, want BBB, PvdA, ChristenUnie en Groninger Belang lieten eerder weten dat zij hopen voor het zomerreces klaar te zijn.

Limburg: eerste in formatierace

Al vanaf het begin klonken positieve geluiden vanuit Limburg. De sfeer was steeds goed, volgens formateurs Jan Schrijen (partijloos) en Petra Dassen-Housen (CDA). Dat optimisme bleek niet onterecht, want BBB, CDA, VVD, SP en PvdA konden afgelopen vrijdag als eerste een akkoord presenteren. De titel: ‘Elke Limburger telt!’. Hoewel BBB in veel provincies aanstuurt op een akkoord op hoofdlijnen, lijkt dat in Limburg niet helemaal gelukt. Het coalitieakkoord is maar liefst 112 pagina’s dik. De invloed van BBB is duidelijk zichtbaar in het stuk. Zo committeert de coalitie zich aan ‘de wettelijke doelstellingen’ voor stikstof in 2035, maar geeft zij ook aan het nog ‘veel belangrijker’ te vinden om ‘niet te blijven hangen in dogmatische discussies over percentages en jaartallen’.

Noord-Brabant: volgende week toch geen akkoord

Het zat er bijna op in Noord-Brabant, zo leek het. De onderhandelingen tussen BBB, VVD, PvdA en GroenLinks liepen zo goed, dat formateur Pieter Verhoeve (SGP) volgende week een akkoord verwachtte. De partijen hebben de afgelopen weken ‘in constructieve setting’ gesproken, liet Verhoeve in een brief aan de Brabantse Staten weten. Maar toen bleek op vrijdagochtend dat Verhoeve te vroeg had gejuicht. De onderhandelingen zijn geklapt op een eis van BBB over aanpassingen aan boerenstallen. Dat betekent dat Brabant terug mag naar de tekentafel.

Noord-Holland: burgerbrieven op tafel

In Noord-Holland onderhandelen BBB, VVD, PvdA en GroenLinks, begeleid door informateurs Ankie Broekers-Knol (VVD) en Bernt Schneiders (PvdA). Of het einde al in zicht is, is nog niet bekend. Inwoners van de provincie konden tot 10 juni een brief sturen aan de formerende partijen, om invloed uit te oefenen op de onderhandelingen. Die informatie nemen de onderhandelaars heel serieus, schrijft GroenLinks-fractievoorzitter Anouk Gielen in haar formatieblog. “Die acht mensen aan tafel hebben heel veel voelsprieten, maar weten en horen niet alles. Het is voor ons goed om van zoveel mogelijk mensen te horen wat ze belangrijk vinden.” Gielen ‘hoopt en verwacht’ dat er voor het zomerreces een akkoord ligt. VVD-onderhandelaar Esther Rommel is het met Gielen eens, maar ‘zorgvuldigheid gaat boven snelheid’.

Overijssel: spanning stijgt

Het duurde lang, erg lang, totdat in Overijssel de inhoudelijke onderhandelingen begonnen. Maar inmiddels nadert het einde van de rit voor de ideologisch diverse onderhandelaars van BBB, VVD, GroenLinks, PvdA en SGP. Volgens de provincie is het streven om het nieuwe college in de laatste Statenvergadering voor het zomerreces, op 12 juli, te benoemen.

Utrecht: zomerambities zonder BBB

De enige provincie zonder BBB aan de onderhandelingstafel, heeft een roerige formatieperiode achter de rug. Inmiddels zijn GroenLinks, VVD, D66, CDA en PvdA al ruim twee weken aan het onderhandelen. De vijf partijen laten zich inspireren door andere partijen, die tijdens ‘inloopsessies’ hun ideeën over thema's als wonen, landelijk gebied en bestuursstijl met de onderhandelaars mochten delen. Informateurs Cees van Eijk (GroenLinks) en Floor Vermeulen (VVD) sturen aan op een college voor het zomerreces.

Zeeland: akkoord na stilte

Het was lang stil rond de Zeeuwse formatie. Woensdag was het eindelijk zo ver: het werk van formateur Gerard Rabelink (partijloos) zit erop. BBB, SGP, CDA en VVD vormen samen een college. Het akkoord wordt vandaag gepresenteerd.

Zuid-Holland: breed gedragen akkoord

Net als zijn Zeeuwse collega, was informateur Arie Slob (ChristenUnie) weinig loslippig over de formatie. Met succes: het akkoord ‘Krachtig Zuid-Holland’ is dinsdagavond afgerond. BBB, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA gaan volgens Slob ‘vol vertrouwen met elkaar aan de slag’. CDA-Statenlid Michel Rogier is ‘ontzettend blij’. Volgens hem is het een ‘breed gedragen akkoord’. Aanstaande maandag presenteren de partijen het akkoord op het Provinciehuis in Den Haag.