Arrogantie vriend van mislukking
Op basis van zeven jaar onderzoek als journalist voor de Volkskrant beschrijft Sander Heijne in het boek Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u de besluitvormingsprocessen, de veranderingen en de gevolgen van de toenemende marktwerking in Nederland in de afgelopen dertig jaar. In sommige sectoren werkte die invoering van marktwerking, zoals in de telecomsector. Op beeldende wijze beschrijft Sander Heijne hoe die marktwerking echter faliekant mislukte in sectoren als het spoor, de gezondheidszorg, de post en de zorg, en tot frustratie leidde bij de mensen die daar het werk moeten doen.
Ondoordachte besluitvorming
Sander Heijne werkt toe naar vier aanbevelingen, of zoals hij het noemt basisvoorwaarden voor succesvolle marktwerking. De eerste is dat in de sector private ondernemersbelangen niet mogen botsen met het publieke belang. Dat illustreert hij aan de hand van de marktwerking bij de NS en de post waar dat evident wel het geval was. De tweede basisvoorwaarde is dat de afnemer zelf betaalt voor de eigen consumptie. Dat illustreert hij aan de hand van de kinderopvang en de zorg, waar perverse prikkels ontstonden die de kosten van de dienstverlening juist deden oplopen.
De derde basisvoorwaarde is dat er keuzevrijheid moet zijn bij zowel aanbieders als afnemers, en geen monopoliesituaties, zoals op het spoor en bij zorgverzekeraars. En de laatste basisvoorwaarde is dat het beter is te wachten met marktwerking tot er internationaal een gelijk speelveld is ontstaan en de gevolgen des te kwalijker worden als je als klein land koploper wil zijn in marktwerking. Daarvoor vindt de schrijver de voorbeelden in de energievoorziening en Schiphol. Heijne concludeert dat als aan een van deze voorwaarden niet wordt voldaan, de kans op mislukking toeneemt.
Toch zijn de vier basisvoorwaarden niet de belangrijkste conclusie. De belangrijkste conclusies blijven impliciet, maar zijn vele malen relevanter. Het gaat erom dat politici wat minder snel zouden moeten meegaan in modes waarin ze op basis van al te eenvoudige oneliners voor de gek worden gehouden, zoals: privatisering is het wondermiddel voor al uw problemen. De tweede impliciete conclusie is dat besluitvormers de beargumenteerde mening van deskundigen en de mening van hun mensen op de werkvloer meer serieus zouden kunnen nemen, willen ze tot rationele besluiten komen. Het is vaak de onbeargumenteerde arrogantie van de macht die er de oorzaak van is dat besluiten leiden tot mislukkingen.
Citaat uit het boek: ‘Sinds we marktwerking hebben losgelaten op een groot deel van onze publieke dienstverlening, kunnen we geen snelle spoorlijn aanleggen en verzuipt de dokter in de bureaucratie’
Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u: dertig jaar marktwerking in Nederland, Sander Heijne, De correspondent, 208 pagina’s, 18 euro
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.