Alle ballen op de politieke macht

Spijt van opofferingen PvdA-idealen

Volgens de schrijvers is de teloorgang het gevolg van het loslaten van de oorspronkelijke partijbeginselen en het vervangen daarvan door het neoliberale gedachtengoed. Daardoor is de partij de band met haar oorspronkelijke achterban en met de vakbeweging kwijtgeraakt. De partij werd een bestuurderspartij zonder enig sturend principe of ideaal.

Belangrijk aan dit boek is de analyse waarom die omslag plaatsvond. De schrijvers benadrukken dat de doorslaggevende reden voor de bobo’s in de partij lag in het graag mee willen doen in een regeringscoalitie en dat ze daartoe mee moesten gaan in de tijdsgeest. Idealen werden losgelaten en, zoals men het zelf noemde, ideologische veren afgeschud. Het ging om een omslag in onder meer de standpunten over de sociale zekerheid, het onderwijs, en de sociale woningbouw. De eerdere standpunten daarover werden verlaten en daarvoor in de plaats kwam steun voor bezuinigingen, marktdenken en privatiseringen. Het krijgen van politieke macht als doel op zich had prioriteit, niet macht als middel tot het verwezenlijken van aloude sociaaldemocratische idealen.

Evenzo belangrijk in dit boek is dat het aangeeft hoe deze omslag plaatsvond en wat dat voor de partij zelf betekende. De beschrijving daarvan typeert de keiharde partijcultuur. Politici die zich niet in de koerswijziging konden vinden, werden rücksichtslos aan de kant geschoven. Ze werden negatief afgeschilderd als zijnde vergadertijgers, en als sombere, en drammerige politieke figuren. De structuur van de partij werd omgegooid met als hoofddoel het lastige middenkader te breken. Verkiezingsprogramma’s en campagnes kwamen in handen van bevriende commerciële adviesbureaus. Het ging niet langer om inhoud, maar om macht te verkrijgen via verkiezingen ongeacht de stand - punten die daarvoor moesten worden ingenomen.

Het boek geeft een mooi beeld van een partij waarin idealen ondergeschikt worden aan het verwerven van macht. Nu de partij vrijwel is verdwenen, zeggen allerlei toenmalige partijprominenten dat ze het niet zo hadden moeten doen. De vraag is dan, waarom niet? Vanwege de marginalisering van hun partij? Inhoudelijke idealen blijven onbenoemd. Vanuit een meer idealistisch beeld van waar politiek over dient te gaan, is dit de hypocrisie ten top.

Citaat uit het boek: ‘Als gevolg van alle bezuinigingen, verzelfstandigingen en privatiseringen is de overheid ernstig verzwakt. En de Partij van de Arbeid is daar mede debet aan’

Dat hadden we nooit moeten doen: de PvdA en de neoliberale revolutie in jaren negentig. Duco Hellema en Margriet van Lith, uitgeverij Prometheus, 302 pagina’s