‘Geef burger eer van de oplossing’

Overheid en burger hoeven elkaar niet de tent uit te vechten en voor de rechter te belanden, zegt beleidsbemiddelaar Aik Kramer. Maar dan moeten overheden wel een meer bescheiden rol accepteren.

Had burgemeester Miranda de Vries van Geldermalsen maar Aik Kramers boek gelezen. Beleidsbemiddeling; een praktische oplossing voor maatschappelijke conflicten lag een maand in het schap toen het college van Geldermalsen eind vorig jaar besloot om een asielzoekerscentrum (azc) voor 1.500 asielzoekers aan de A15 erdoorheen te jassen. Geen gesprekken met het dorp, maar linea recta naar de gemeenteraad. En daarna naar de inwoners.

Pissed off
‘Het college van Geldermalsen had kunnen en moeten weten dat ze de verkeerde volgorde kozen. Je moet mensen laten meedenken en meepraten en dan pas het besluit nemen. Nu waren de inwoners pissed off. Als zij het gevoel hebben dat ze niet serieus zijn genomen, dan zullen ze zich áltijd verzetten tegen het resultaat van het besluitvormingproces, zelfs als dat in hun voordeel is. Als burgers het gevoel hebben dat ze wél serieus zijn genomen, dan accepteren ze het resultaat eerder, zelfs als het in hun nadeel is’, aldus beleidsbemiddelaar Kramer. Bestuurders moeten volgens hem ingeprent krijgen dat burgers ‘gehoord willen worden.’ Is er naar mij geluisterd? Was het proces eerlijk?

Scoren
Als burgers zien dat het besluit moeilijk is of dat het niet anders kan, dan zijn ze doorgaans prima bereid om mee te werken. Zij kunnen dan namelijk ook een beetje scoren met het resultaat. ‘Zelfs als vaststaat dat er een azc móet komen, dan nog kan een college draagvlak creëren door inwoners tegemoet te treden op zaken die voor hen relevant zijn. Maar die in de pressure cooker van het moment door bestuurders over het hoofd worden gezien of even niet relevant worden gevonden.’

Zelf bedacht
Hij noemt een azc een typisch not in my backyard-probleem. ‘Mensen snappen echt wel dat vluchtelingen moeten worden opgevangen, maar alles eromheen maakt het ingewikkeld. Hoe gaat het azc eruit zien, hoe staat het met het onderwijs en het welzijn. Als veiligheid een issue is, dan zorg je er als gemeente voor dat de politie ieder uur langsrijdt. Stel het niet achteraf als geste voor aan de bezorgde buurt, maar bespreek dat vooraf. Beter nog: laat mensen het zélf bedenken.’ Of dat het er niet 1.500 worden, maar duizend. ‘Als de burgemeester die verlaging voorstelt, dan maakt het gevoelsmatig niets uit, maar het wordt anders als de inwoners van de gemeente ermee kunnen komen. Dat noemen we het not invented here-principe. Mensen moeten kunnen zeggen: “Dat hebben we zelf bedacht en binnengehaald.”’

Grote regisseur
‘De overheid ziet zichzelf nog steeds als de grote regisseur, maar die rol past niet meer in onze regieloze maatschappij met haar mondige burgers’, zegt hij. ‘Uit eigen ervaring weet ik dat burgemeesters juist goed kunnen luisteren. Zij weten hoe ze mensen aan zich kunnen binden en hoe ze een moeilijke boodschap moeten verkopen. Het heeft er vooral mee te maken dat we participatie in Nederland vooral in theorie onderschrijven. Bestuurders zijn bang voor boze en grove of goedgebekte en geïnformeerde burgers.’ En dus maakt het college van Geldermalsen de cruciale strategische fout om die burgers te passeren. ‘En nu moeten ze alsnog met de inwoners in overleg. De burgemeester wil het vertrouwen tussen bestuur en inwoners herstellen. Maar zo veel vertrouwen hebben burgers sowieso niet in de overheid. De opgave is nu groter dan het oorspronkelijke probleem, want iedere toezegging zal sceptisch worden bekeken’, concludeert Kramer.

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week. (inlog)