2040
Het jaar 2040 gaat een keerpunt voor onze samenleving vormen. Zoals de doemdenkende literatoren het jaar 1984 hebben gekaapt als ijkpunt voor draconische toekomstbeelden, zo hebben de doemdenkers van de 21ste eeuw, de economen, het jaar 2040 aangewezen als moment voor veel mogelijk onheil.
Zo was er vorig jaar de omineuze voorspelling dat het aantal Wajong-uitkeringen in 2040 gestegen zou zijn van ruim honderdvijftigduizend naar ruim driehonderdduizend. Grote paniek in de Kamer! Minister Donner, neem maatregelen, want in 2040 - over dertig jaar! - is de Wajong niet meer te betalen! Hervormen, die regeling!
En dan heeft het Centraal Planbureau onlangs de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s gepresenteerd. Daar staan tabellen in met de fascinerende titels zoals: ‘Verdeling netto profijt van de overheid over tijd: ook effect in 2040’. De precieze betekenis ontgaat me, maar het maakt in ieder geval duidelijk wat het gevolg is van de verkiezingsprogramma’s in het jaar 2040.
Wat te denken van zinnetjes als: ‘De partijprogramma’s hebben forse structurele werkgelegenheidseffecten (structureel is hier berekend als in 2040)’? We weten nu hoeveel landgenoten aan het werk zijn in 2040 als de PvdA haar verkiezingsprogramma mag realiseren!
Het CBP meent ook aan te kunnen geven hoe het met de huizenprijzen gaat over dertig jaar: ‘Op basis van een structurele reële woningprijsgroei van 1% per jaar bedraagt de gemiddelde koopwoningprijs in 2015 naar verwachting circa 310 000 euro (in prijzen 2010). In 2040 is dit gegroeid tot circa 400 000 euro (in prijzen 2010).’ Dat betekent dus dat uw woning van 310.000 euro over dertig jaar 90.000 euro meer waard is!
We mogen het CPB wel dankbaar zijn dat het zúlke capabele medewerkers in huis heeft, dat die kunnen voorspellen hoe Nederland er over 30 jaar voor staat.
Leve het CPB zou je zeggen. De vraag is natuurlijk waarom die berekeningen van het CPB zo ver vooruit kijken. Want al deze voorspellingen zijn onzin. Er gaat de komende dertig jaar nog zoveel veranderen in Nederland en de rest van de wereld, dat onze samenleving er volkomen anders uit ziet.
Kijk maar wat er de afgelopen dertig jaar (onvoorspeld!) is gebeurd: opkomst van computers en internet, val van de Berlijnse muur, 9/11, het gat in de ozonlaag, verschillende grote milieurampen, de credietcrisis…niemand had dertig jaar geleden kunnen voorspellen dat Nederland er nu bij ligt zoals het er bij ligt. Het is volstrekt illusoir te denken dat het CPB iets kan voorspellen over het jaar 2040.
Waarom gebeurt het dan toch? Waarschijnlijk omdat de effecten van allerlei maatregelen op de kortere termijn – laten we zeggen: de komende vijf jaar – niet spectaculair zijn. En zonder spectaculaire cijfers, is er geen drama, geen media-aandacht en verworden de voorspellingen tot saaie documenten waarin niemand geïnteresseerd is.
Het CPB moet als opdracht krijgen maximaal vijf jaar vooruit te voorspellen. Dat zou veel rust in de samenleving geven.
Paul Lensink
Het verschil tussen extrapolatie (cijfertjes van nu projecteren op de toekomst) en voorspelling (soms o.b.v. diepe wijsheid, soms ook o.b.v. tarot-kaarten) kan niet genoeg worden benadrukt.
Serieuze sociaal-economische "plannen" kunnen inderdaad niet gemaakt worden voor meer dan 5 jaar vooruit. Voor de rest kun je alleen "visies" maken. Het Centraal Plan Bureau (CPB) zou zich op het gebied van zulke visies heel terughoudend moeten opstellen. Maar ja, die jongens willen ook brood op de plank.