Verwarring rondom 100.000+ plan

Nut en noodzaak van de kabinetsplannen voor grootschalige herindeling worden in gemeenteland in twijfel getrokken. De plannen leiden bovendien tot veel verwarring.

Het is onduidelijk of het kabinet echte fusies wil − al dan niet verplicht of slechts met zachte dwang aangemoedigd −, of ook genoegen neemt met gemeentelijke samenwerking. Over de gewenste schaalgrootte geeft het regeerakkoord van VVD en PvdA bovendien wisselende signalen af. 

Oost-Gelre trekt in ieder geval de stekker uit de samenwerkingsplannen met buurgemeente Winterswijk, mede gezien de kabinetsplannen tot opschaling. De twee gemeenten (elk zo’n 30.000 inwoners) koersten tot vorige week nog aan op een ambtelijke fusie per januari 2014. Een motie van de VVD en OOG (Onafhankelijken Oost Gelre) om de plannen in de ijskast te zetten, is daags na bekendmaking van het regeerakkoord door een raadsmeerderheid aangenomen.

Tot onaangename verrassing van het college van Winterswijk, stelt VVDwethouder Gert-Jan te Gronde. ‘Het viel rauw op ons dak. We zijn al geruime tijd met Oost-Gelre in gesprek over ambtelijke samenwerking op zowel het niveau van uitvoering als beleid. Eerst al haakte de gemeente Berkelland af, nu stelt de raad van Oost-Gelre een ambtelijke fusie een stap te ver te vinden. Dat vinden wij niet. Juist dan kunnen we taken effi - ciënter, goedkoper en met meer kwaliteit uitvoeren.’

Jeugdzorg
Samenwerking is volgens Te Gronde broodnodig gezien de nieuwe taken die gemeenten de komende jaren op hun bordje krijgen op onder meer het gebied van de jeugdzorg, de Participatiewet en Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Om die taken goed te kunnen uitvoeren hebben gemeenten voldoende bestuurskracht en deskundigheid nodig, vindt het Winterswijkse college.

Winterswijk gaat op korte termijn wel met Oost-Gelre om de tafel zitten. ‘We willen helder krijgen wat de raad precies wil, want we willen graag met Oost-Gelre samenwerken.’ De deur voor intergemeentelijke samenwerking heeft Oost-Gelre namelijk niet dichtgegooid. De raad wil verkennen op welke taakgebieden intergemeentelijke samenwerking in de (Oost-) Achterhoek wenselijk en nodig is. ‘Misschien dat andere gemeenten ook nog willen aanhaken’, aldus Te Gronde. Om zo tot een voldoende schaalgrootte uit te komen. Al weet Te Gronde ook dat er bij andere Oost- Achterhoekse gemeente de vrees leeft dat intergemeentelijke samenwerking de opmaat is voor een fusie. ‘En veel gemeenten hier hebben net een herindeling achter de rug.’

Herindelingsdans
De Limburgse gemeente Beesel (13.800 inwoners) verschoot van kleur toen de kabinetsplannen werden gepresenteerd. Vijf jaar geleden ontsprong de gemeente nog de herindelingdans. Nadat goede afspraken met het provinciebestuur waren gemaakt, dacht de gemeente voor eeuwig en altijd zelfstandig verder te kunnen gaan. Totdat dus het regeerakkoord werd gepresenteerd, waarin staat dat het kabinet op termijn streeft naar gemeenten van tenminste 100.000 inwoners.

‘Behalve getalsverhoudingen zie ik weinig argumenten voor grootschalige herindeling. Het gaat dit kabinet om de macht van het getal in plaats van de kracht van kwaliteit’, fulmineert burgemeester Petra Dassen- Housen. Kwaliteit en bestuurskracht is er genoeg in het dorpje, bezweert de Beeselse burgemeester, mede op basis van diverse bestuurskrachtonderzoeken. ‘Onze schaal is niet zalig makend, maar we werken op diverse terreinen samen in verschillende regionale samenwerkingsverbanden. Opschaling is niet de oplossing, samenwerken wel. En dat doen we volop.’

De burgemeester heeft de onderhandelaars Mark Rutte (VVD) en Diederik Samsom (PvdA) op de koffi e uitgenodigd. ‘Niet om met het college en de raad van gedachten te wisselen, maar met de burgers, buiten op het marktplein. Rutte en Samsom kunnen dan zelf ervaren hoe het is om te wonen in een gemeente waar het bestuur dagelijks zichtbaar aanwezig is, waar de deur altijd open staat en waar de inwoners actief betrokken zijn bij alles wat de gemeente aangaat.’

‘Groot, groter, grootst heeft nooit mijn voorkeur gehad. Voor mij staat voorop dat gemeenten op hun taken moeten zijn toegerust. Als dat zo is, zie ik geen noodzaak tot opschaling’, stelt Harald Bergmann, burgemeester van het 48.000 inwoners tellende Middelburg. Al het gedoe over gemeentelijke fusies kan Nederland zich bovendien niet permitteren, vindt hij. ‘We moeten onze energie steken in de nieuwe taken die we erbij krijgen, niet in intern gerichte bestuurlijke reorganisaties.’