Zoek een rolmodel en handel snel

Breda: Het momentum benutten

‘Jongeren zonder school of werk gaan echt niet naar de gemeente om zich bij een loket te melden’, zegt consulente Irene Nagtzaam. ‘Dat heeft in hun ogen geen enkel nut. Een uitkering krijgen ze niet en ze zijn bang dat ze dan iets moeten gaan doen waar ze geen zin in hebben. Je moet ze dus vinden via netwerken, zodat jongeren zelf, of mensen in hun omgeving, het vertrouwen hebben om naar je toe te komen.’

Zo’n netwerk had Breda al toen de gemeente in 2009 een pilot startte om niet-melders voor de wet WIJ op te sporen. In het stadsvernieuwingsgebied Breda Noordoost (20 duizend inwoners) werken instanties sinds tien jaar samen aan het verbeteren van de leefbaarheid. Uit de wijkbrede samenwerking zijn kleinschalige initiatieven met bewoners ontstaan, waaronder de Vrouwenstudio’s, een soort buurthuizen in eigen beheer voor allochtone vrouwen.

Nagtzaam is daar sinds het begin bij betrokken. ‘Omdat ik met die vrouwen een hecht contact heb opgebouwd, komen ze naar me toe met zonen of dochters die zijn afgehaakt op school. Maar we vinden bijvoorbeeld ook WIJ-jongeren via het ‘grote broer-project’ in de wijk, waarin jongens erop toezien dat jongere jeugd geen kattenkwaad uithaalt.’

Goedkoop

De opzet van Get Started is eenvoudig en relatief goedkoop. Nagtzaam draait het project samen met een collega-consulente, die tevens docent is op het roc. Beiden worden door de gemeente ingehuurd als zzp’er. ‘We factureren simpelweg de uren die we kwijt zijn aan intake en begeleiding’, zegt Nagtzaam.

De leer-werktrajecten die jongeren gaan doen worden gefinancierd uit de landelijke subsidie voor aanpak van jeugdwerkloosheid. Is het eerste contact met een jongere gelegd, dan komt succesfactor twee in beeld: binnen één of twee weken wordt de kandidaat geplaatst in een traject. ‘Je moet het momentum benutten’, benadrukt Nagtzaam.

‘Op het moment dat zo’n jongere naar je toe komt wil hij iets. Dus zorgen wij dat ze liefst de dag daarna van de straat zijn. Weten ze niet wat ze willen, dan maken wij een voorselectie en laten hen daaruit kiezen. Daar betrek ik ook altijd de ouders bij. Eenmaal op school of op een leer-werkplek begint de echte begeleiding pas: gesprekken over motivatie en toekomstperspectieven, zonodig schuldhulpverlening. Maar eerst moet de zaak aan het rollen worden gebracht.’

Startkwalificatie

Voorop staat in het project het behalen van een startkwalificatie. In de praktijk komen jongeren van 20 jaar en ouder daardoor altijd terecht in werk in combinatie met een dag in de week school. Hebben ze daarvoor de capaciteiten niet, dan kunnen ze aan de slag via ‘Werk in de wijk’ in Noordoost, dat klusjesdiensten, verhuis- en schoonmaakhulp verzorgt. Aan werkgevers voor werkleertrajecten is nooit gebrek, dankzij samenwerking met de ruim vijfhonderd sponsors van voetbalclub NAC, die na de pilot ook bij het project is betrokken.

Nagtzaam: ‘NAC heeft al sinds jaar en dag een onderwijsvoorziening voor jongeren die niet meer naar school willen. Daarin werkt de club samen met het roc. De jongeren krijgen een dag in de week les in lokalen in het stadion, met uitzicht op het veld. Ze krijgen er les van dezelfde roc-docenten, maar dat stadion maakt dat ze nu wel willen. Het eerste elftal zien trainen, de reclameborden van bedrijven, het haalt als het ware de maatschappij dichterbij. Dat inspireert.’ 

Get Started is een succes. Dit jaar zijn veertig jongeren ‘gevonden’, waarvan er nu dertig daadwerkelijk in een traject zitten. Het project krijgt in elk geval in 2011 een vervolg.

Arnhem: Alles draait om de persoonlijke aanpak

Hoe vind je jongeren die niet gevonden willen worden? De gemeente Arnhem had er een ruw idee over, dat bijna te simpel klonk om waar te zijn: via andere jongeren. Ze klopten aan bij Susanne Boekelman, oud-medewerkster van een roc en jongerencoach bij het UWV-werkbedrijf. Die had altijd al de overtuiging dat een persoonlijke aanpak met rolmodellen zou werken.

Dankzij de gemeente kreeg ze de gelegenheid die onorthodoxe methode uit te werken. Dat was begin 2010. Nauwelijks een jaar verder zijn de resultaten van 2GetThere, zoals het project heet, verbluffend. In Arnhem werken tien ‘ervaringsdeskundige’ jongerencoaches, die in totaal negentig leeftijdsgenoten begeleiden die niet werken of op school zitten.

Vijfendertig van die negentig jongeren zijn inmiddels aan het werk of terug naar de schoolbanken. Van de jongerencoaches zelf hebben er drie een reguliere baan gevonden. Een minstens zo grote prestatie, want ook zij waren, voor ze coach werden bij de gemeente, overal afgehaakt.

Groei en ontwikkeling

Hoe heeft Boekelman dat voor elkaar gekregen? Ze omschrijft het als een vorm van coaching die jongeren zelf tot het inzicht laat komen dat er iets moet veranderen. Boekelman: ‘Alles draait om een persoonlijke aanpak waarbij we jongeren echt serieus nemen. We doen vooral aan persoonlijke groei en ontwikkeling. Daardoor groeit het zelfvertrouwen van die jongeren snel en dat is dé voorwaarde om een plek in de maatschappij te willen zoeken. Ideeën voor opleiding of werk komen dan vanzelf.’

De jongerencoaches krijgen daarnaast trainingen op het gebied van onder meer de wet WIJ en verslavings- en schuldenproblematiek. Het ‘opsporen’ van jongeren verloopt vooral via mond-tot-mondreclame. Zowel de coaches als de jongeren die worden begeleid, kennen veel mensen die ook zonder school of werk thuiszitten. Ze komen op dezelfde hangplekken. De coaches leggen daar de eerste contacten.

Het sleutelwoord bij de aanpak: rolmodelschap. Boekelman merkte dat direct bij de werving van de jongerencoaches, gewoon via een vacature op internet. ‘Motivatie was mijn belangrijkste selectiecriterium’, vertelt ze. ‘En die motivatie van de meeste sollicitanten was vaak dat ze ‘soortgenoten’ wilden helpen. Sommigen hadden zelf ooit een voorbeeld, of zeiden dat ze daaraan behoefte hadden gehad. Daaraan zie je dat de wil om iets te bereiken er wel is bij deze jongeren, alleen de reguliere wegen werken voor hen niet.’

Vlammetje

Een project als 2GetThere is met weinig middelen te realiseren. Boekelman werkt als coach drie dagen in de week, de tien jongerencoaches krijgen een minimumloon voor dertig uur per week plus een mobieltje en visitekaartjes. Dat wordt voornamelijk betaald uit de landelijke subsidie voor jeugdwerkloosheid.

Begint een jongere aan een opleiding, dan moet hij die zelf bekostigen. ‘Dat is geen probleem als ze eenmaal aan die stap toe zijn,’ weet Boekelman. ‘Je moet zorgen dat het vlammetje wordt aangewakkerd, dat is alles.’