Zelfsturing valt te leren

Nu door de crisis het aantal uitkeringsgerechtigden fors is toegenomen, draaien de reïntegratiebureaus overuren. Om die bijkans overspannen werkcoaches een handje te helpen, publiceert de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) het rapport Sturing door zelfsturing. Dat rapport lijkt bedoeld voor wat de auteur bij voorkeur de ‘reïntegratieprofessional’ noemt.

Die reïntegratieprofessional heeft dagelijks te maken met meerdere ‘cliënten’. Dat is reïntegratietaal voor de werkzoekende, die door werkcoaches, reïntegratiebegeleiders en andere al of niet ambtelijke ondersteuners op weg wordt geholpen naar een nieuwe betrekking.

Reïntegratie is een volwassen markt geworden, en dus spreekt de RWI van ‘klantgerichtheid’: werkcoaches die klantgericht werken, lossen het probleem van de werkzoekende sneller op. Maar wat betekent dat – klantgericht werken? Het toverwoord is de oxymoron zelfsturing. In de woorden van RWI-voorzitter Pieter Jan Biesheuvel betekent zelfsturing ‘dat werkzoekenden in staat worden gesteld om vorm en inhoud te geven aan hun reïntegratie, om zelf de regie te nemen over hun terugkeer naar de arbeidsmarkt.’

De werkcoach stuurt de cliënt aan om zichzelf aan te sturen. En hoe meer zelfsturing, des te effectiever de reïntegratie. Dat klinkt tegenstrijdig. Als de crux ligt in zelfsturing, waar zijn dan al die werkcoaches nog voor nodig? Het is volgens de RWI niet de bedoeling dat de professional zijn cliënt strenger sommeert om toch vooral zo zelfstandig mogelijk te zijn.

Nee, als het aan de RWI ligt, neemt de werkcoach ‘een meer coachende rol of een andere begeleidingsstijl’ aan: een stijl waarbij ‘de cliënt […] zoveel mogelijk zelf de regie over zijn re-integratie [voert] en […] daarin ondersteund [wordt] door de professional’. Een zachte aanpak dus. Niet bij elke cliënt zal dat even eenvoudig zijn. Het rapport onderstreept dan ook dat zelfsturing ‘discretionaire ruimte’ vergt. En daar zit het eerste probleem dat dit rapport aanstipt.

Want in de reïntegratiepraktijk ‘wordt er soms op gereageerd met een aanscherping van richtlijnen of aanvullende regelgeving, pogingen om die ruimte te minimaliseren.’ Het gevolg: de cliënt wordt door de regeltjes klein, afhankelijk en aan de uitkering gehouden. Dan liever het vak professionaliseren.

En dus sluit de RWI zich met dit rapport aan bij de oproep van het UWV om in samenwerking met de hogescholen en universiteiten van ‘reïntegratiekunde’ een opleiding te maken. Via deze omweg is het rapport dan toch bedoeld voor de minister - verrassend genoeg die van Onderwijs.

Sturen op zelfsturing
In opdracht van: Raad voor Werk en Inkomen.
Verschenen op: 30 november 2010

Jaarlijks verschijnen er stapels rapporten over sociale zekerheid. BB Sociaal bespreekt er maandelijks één over een interessant onderwerp, van een gezaghebbende instelling of met een opvallende conclusie.