Zelfreinigende scholen

In 2002 nodigen de bewindslieden van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onderwijsinstellingen uit, na te gaan hoe zij omgaan met de bekostigingsregels. Eind 2002 verschijnen de uitkomsten van dit zogenoemde ‘zelfreinigend onderzoek’ in het rapport Ruimte voor Rekenschap. Als vervolg hierop voert de commissie-Schutte een onderzoek uit naar de onregelmatigheden bij de bekostiging in het hoger onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs.

Naar aanleiding van dit vervolgonderzoek krijgt de Auditdienst van het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de opdracht nader onderzoek in te stellen bij het Brabantse AOC Helicon, dat onder meer ‘groen’ beroepsonderwijs verzorgt. Bij nogal wat studenten blijkt iets administratiefs te mankeren aan de onderwijsovereenkomst, de praktijkovereenkomst, de onderwijskaart en het bewijs dat het les- of cursusgeld is betaald. In sommige gevallen ontbreken deze voorgeschreven documenten zelfs geheel.

Deze bevindingen brengen de minister van LNV er eind 2005 toe, de rijksbijdragen terug te vorderen die in 2002, 2003 en 2004 zijn toegekend. Door alsnog te komen met aanvullende documentatie zakt het teruggevorderde bedrag van 1,7 tot 1,1 miljoen. Dit wordt in mindering gebracht op de rijksbijdrage voor 2006.

De pijn is goed voelbaar en Helicon stapt naar de bestuursrechter - zoals tientallen andere onderwijsinstellingen dat ook doen als zij geld moeten terugbetalen omdat zij zich volgens de minister niet aan de regels hebben gehouden. In de meeste gevallen blijkt die rechtsgang tevergeefs.

In eerste instantie blijft succes ook voor Helicon uit. Als de administratie niet op orde is, zijn de aanvragen voor een bijdrage onrechtmatig. En dan heeft de minister het recht de ‘rechtmatige toestand’ te herstellen. Daarbij doet het er volgens de rechtbank niet toe of het bedrag dat is teruggevorderd wel in verhouding staat tot de geringe ernst van de administratieve onvolkomenheden.

In hoger beroep zegt de Raad van State dat de terugvordering weliswaar gerechtvaardigd is. Maar in tegenstelling tot wat rechtbanken en de Raad van State in andere terugvorderingsgeschillen hebben gedaan, toetst de Raad nu wél aan het evenredigheidsbeginsel. Er is geen sprake van spookstudenten omdat de AOC wel degelijk onderwijs heeft gegeven. Bovendien gaat het alleen om het niet naleven van vormvoorschriften. Daarom vindt de Raad het gezien alle belangen niet rechtvaardig dat LNV het te veel betaalde bedrag volledig terugvordert.

Volgens LNV-advocaat Arnoud Boorsma was dit de laatste juridische procedure over ten onrechte ontvangen onderwijsgeld in het Schutte-dossier. Hij snapt niet waarom de Raad van State volledige terugvordering in dit geval te ver vindt gaan. ‘Ik kan alleen maar speculeren: misschien omdat het verschillende losse overtredingen zijn.’ Het ministerie van LNV weet nog niet tot welk bedrag Helicon de ingehouden bekostiging terugkrijgt. ‘Wij bestuderen de uitspraak samen met de landsadvocaat en het ministerie van OC en W.’

Vindplaats uitspraak: LJN BJ6097