Zelfredzaam in de schulden
Ben ik tegen de participatiemaatschappij? Tegen een klantvriendelijke overheid? Ik twijfel. Ik twijfel na een werkbezoek bij HVO/Querido, een Amsterdamse organisatie voor maatschappelijke opvang.
In onze participatiemaatschappij gaan we uit van de zelfredzaamheid van burgers. Prima. Heeft u recht op huurtoeslag? Dan gaat het geld niet van overheid naar uw huisbaas, maar krijgt u zelf het geld in handen. U bent zelfredzaam genoeg om zelf het geld naar uw huisbaas over te maken. Zorgtoeslag? Gaan we ook snel voor u regelen. Kinderopvangtoeslag? Vraag het aan, we sturen u alvast het geld, de toets of u er recht op hebt doen we later wel.
En vanwege werkdruk lopen we achter met toetsen, maar maakt niet uit. U krijgt gewoon het geld, maar het kan zomaar dat u te horen krijgt dat u moet terugbetalen omdat u er (deels) toch geen recht op bleek te hebben. Zo gaat dat in maatschappij met zelfredzame burgers, en een overheid die klantvriendelijkheid hoog in haar vaandel heeft staan.
Ben ik tegen de participatiemaatschappij? Tegen een klantvriendelijke overheid? Ik twijfel. Ik twijfel na een werkbezoek bij HVO/Querido, een Amsterdamse organisatie voor maatschappelijke opvang. Samen met de directeur Clemens Blaas sprak ik met hulpverleners. Lukt het om bewoners te ondersteunen richting zelfredzaamheid, buiten de muren van de instelling? Dat wordt steeds moeilijker. Waarom? Omdat veel bewoners diep in de schulden zitten. Hoe zijn ze daar terechtgekomen? Steeds vaker doordat bewoners een toeslag hebben aangevraagd en ontvangen, het geld uitgeven aan basale en andere zaken, na de toets geen recht op de toeslag blijken te hebben, en moeten terug betalen. Waarom doen we het niet anders? Waarom geen korting op het kinderopvangtarief voor mensen met een laag inkomen?
Ik twijfel nog meer na een gesprek met Jurenne Hooi, directeur van de maatschappelijke dienstverlening in Amsterdam zuidoost en Diemen. Wat zijn de belangrijkste problemen van de klanten van MaDi? Jurenne aarzelt geen moment. Schulden. Daardoor lopen mensen huurachterstanden op en worden ze uit hun huis gezet. Maar mensen met een laag inkomen krijgen toch huurtoeslag? Ja, maar dat geld wordt binnenkort niet aan de verhuurder overgemaakt, maar aan de zelfredzame huurder. Hoogtepunt/dieptepunt is volgens Jurenne dat 20 december huurders hun huurtoeslag krijgen uitgekeerd. Ze voorspelt: veel mensen gaan dat aan andere zaken besteden dan aan huur. In ieder geval zal de verleiding groot zijn, het is immers vlak voor kerst, een dure periode in het jaar. Medio april zal het aantal huisuitzettingen verder stijgen. Ze vindt dat er veel meer aan preventie moet gebeuren. Meer informatie over hoe je in de schulden terecht kunt komen en de zware consequenties daarvan wanneer de schulden problematisch worden. En kunnen toelagen niet rechtstreeks naar instellingen worden overgemaakt, zoals dat tot voor kort gebeurde?
Ik hoor het u al denken: waar gehakt wordt, vallen spaanders. Óf we gaan uit van zelfredzaamheid, óf niet. Dus nee, geen geld overmaken naar de verhuurder. Laat diegene die schulden maakt maar op de blaren zitten. Tenminste, dat is wel de tendens op verschillende social media: “Ik spaar ook, dus als mensen een gat in hun hand hebben, ga ik dat niet met belastinggeld voor ze oplossen”. Mijn probleem: mensen met schulden zorgen slechter voor zichzelf. En daarmee komt de publieke gezondheid in gevaar. En laat ik daar nou net een hoeder van zijn. 25 november heeft de GGD Amsterdam de Amsterdamse gezondheidsmonitor gepresenteerd. Het Parool besteedde er twee pagina’s aan en zette er als kop boven: Geld maakt gezond en gelukkig. Rijk is gezonder dan arm. Hoogopgeleid is gelukkiger dan laagopgeleid. Ziet u mijn dilemma rond schulden?
Paul Van der Velpen
Meer columns van Paul van der Velpen leest u hier.
Reacties: 9
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
"Eén op de tien Amsterdammers ervaart een lage regie over hun eigen leven; zij hebben het gevoel dat de omstandigheden hen overkomen en dat zij hierover weinig controle hebben. "
Dat is ook een uitkomst om serieus te nemen.
Bovendien is het aanpakken armoedeproblematiek wel meer dan alleen de regie over toeslagen uit handen nemen. Zeer lezenswaardig is een artikel in De Correspondent:
https://decorrespondent.nl/511/waarom-arme-mense …
"Eldar Shafir is psycholoog aan de prestigieuze Universiteit van Princeton. Samen met Sendhil Mullainathan, econoom aan de Universiteit van Harvard, publiceerde hij onlangs een nieuwe, baanbrekende theorie over armoede. In het belangrijke tijdschrift Science. Deze laat zich als volgt samenvatten:
Het is de context, stupid."
Hoe kan het met zoveel mensen die hier zich alleen al professioneel mee bezig houden, nog niet tot de conclusie komen dat er mensen zijn met een onvermogen hun financiële zaken op orde te houden. Aftrekposten belasting, Bijzonder Bijstand, tegemoetkoming CAK. Alles is grotendeels verdampt.
Van leefgeld moet dan afbetaald worden en dus moeten de voedselbanken dat weer compenseren. Auto's, vriezers, koeling, opslag etc. kost ook behoorlijk.
Dus gaat een onevenredig deel van het budget op aan dweilen met de kraan open. Er is haast geen ruimte meer om op tijd en adequaat mensen te helpen die door omstandigheden door het ijs zakken. De incasso industrie wordt nooit genoemd in relatie tot dit. Het lijkt wel of men aandelen heeft in die tak.
Oplossing is een landelijk uitgerold Sociaal Incasso Bureau (SIB). Primair bedoeld voor sociaal urgente partijen als verhuurder, energie levenrancier etc.
Een poot met vrijwillig budgetbeheer en een voor verplicht. Een SIB heeft mandaat om bij niet- of onvoldoende medewerking verplicht budgetbeheer op te leggen. Omdat een SIB ziet waar problemen ontstaan, gaat een persoon naar de mensen toe. De berg komt naar Mozes en men ziet meteen andere problemen.
Plus een poot voor sociale leningen.
Er zijn dus inkomsten ook naast de kosten. Tevens kan familie of hulpverlening onder supervisie van het SIB ook de betreffende persoon bijstaan. Geen malafide bureautjes, geen misbruik van inkomen van kwetsbare mensen. Een SIB is er vroeg bij en kan dus gemakkelijker de problemen oplossen. SIB heeft directe lijnen met overheden. Toeslagen overmaken naar mensen met een onvermogen is vragen om problemen en dus nog meer hulpverlening en veel maatschappelijke ellende. Het gemak waarin bijvoorbeeld in Amsterdam men erop rekent altijd maar geholpen te worden (gemeente, kerk etc.) is nog veel te veel aanwezig en slurpen onnodig veel kosten voor de gemeenschap op en winsten voor de incasso industrie.
Praten over zaken is makkelijker dan ze oplossen.
Hoe kunnen we dit tij keren? Ook graag het ziekenfonds weer terug. Onder de 30.000 bruto per jaar gewoon de basisverzekering betaald via de werkgever of de uitkeringsinstantie. Anders kan de belastingbetaler dit weer bijpassen, mensen moeten toch geholpen worden, en de mensen zelf komen om in de schulden. Het is blijkbaar toch heel moeilijk om te accepteren dat we niet allemaal zo zelfredzaam zijn.
Aan wie u die reactie richt weet ik niet, maar noodhulp is 1.
Dweilen met de kraan open, ten koste van mensen die ineens buiten hun schuld tegenslag hebben, is 2.
Dat is niets oplossen,
Die ad hoc groep moet eerst helemaal door het ijs zakken om urgent te worden. De bekende put dempen als het kalf al over de rand hangt of er al ingevallen is.
Een mede vrijwilliger heeft de uitdagende stelling: vrijwilligerswerk doe je voor jezelf en dat anderen er ook nog wat aan hebben is meegenomen.
Juist door mijn ervaringen zie je het patroon van dweilen met de kraan open en totaal geen behoefte om pragmatisch in te zetten op oplossingen. Wie niet kan en wie niet wil, nemen onevenredig veel energie, tijd, en geld t.o.v. overige die in moeilijkheden raken.
Daarbij vinden alle betrokkenen het blijkbaar best dat de incasso industrie, al of niet in crisistijd, de lachende derde is. Wie hoor je daar ooit over? Geen politicus, geen bestuurder, geen vrijwilliger, geen professionele hulpverlener, al die organisaties die met schuldhulpverlening en armoedebestrijding bezig zijn, ook niet!
Men laat al die mensen in de kou die geen adequaat netwerk hebben om hun financiën te beheren, als men er zelf niet toe (meer) in staat is. Mensen met psych. stoornissen, jongeren en ouderen. Mensen die dementerend raken. Ik voorkom liever dan genees, maar wel realistisch. Alle seinen staan nog steeds op gewoon doorgaan zoals men dat op iedere plek blijkbaar prima zo vindt.