Zelfhulp bij werkloosheid

Iedere maandagochtend komt in het CWI-gebouw in Utrecht-Zuid een groepje 45-plussers bij elkaar. Allemaal hebben ze minstens een hbo-opleiding. Sommigen zijn al een tijdje geleden hun baan kwijtgeraakt. Bij anderen is het nog maar kort geleden dat ze zich op dit tijdstip opmaakten voor een nieuwe werkweek. Ze hebben zich aangemeld bij TalentPlus, een landelijke vrijwilligersorganisatie waar hoger opgeleide, werkloze 45-plussers wekelijks samenkomen.

In dit kleine zaaltje proberen de acht aanwezigen iedere week het gevoel van een normaal, werkend leven in stand te houden. De bijeenkomst begint om negen uur. Stipt. Er is een agenda, een voorzitter, en iemand notuleert. De eerste helft van de ochtend draait vooral om het uitwisselen van ervaringen. Om de beurt vertellen de aanwezigen - zeven mannen, één vrouw - over hun sollicitatieperikelen. Het gaat over afwijzingsbrieven, sollicitatiegesprekken en ruzies met het UWV.

Herma is vandaag voor de tweede keer bij TalentPlus. Ze is na de zomer na een arbeidsconflict ontslagen bij een welzijnsstichting, maar de procedure is nog steeds niet helemaal afgerond. Binnenkort wacht nog een gesprek met de directeur, tevens haar buurman. Haar hoofd staat nu nog helemaal niet naar solliciteren, zegt ze. Maar daar komt ze wat de anderen betreft niet mee weg. ‘Wat wil je horen voordat je verder kunt? Excuses? Je gelijk halen? Forget it’, zegt Gerardus Horlings, voorzitter van de Utrechtse afdeling van TalentPlus.

Ook Horlings heeft een nare ontslagprocedure meegemaakt. ‘Zorg dat ze weten dan je gekwetst bent, maar maak je niet afhankelijk van hun reactie. Je moet vooruit, en dan helpt het niet om voortdurend in de achteruitkijkspiegel te kijken.’ Herma zegt toe zich in ieder geval op vacatures te zullen oriënteren. Deelnemer Berend notuleert. Volgende week moet Herma vertellen of ze is opgeschoten.

Veel ondersteuning

TalentPlus heeft 25 afdelingen. Landelijk voorzitter is de 61-jarige Jos van Valen. In de vijf jaar dat TalentPlus bestaat, hebben ruim negenhonderd deelnemers een nieuwe baan gevonden. Het concept van lotgenoten die ervaringen delen, sollicitatietechnieken bespreken en elkaars netwerk delen, is zo succesvol dat het CWI enige tijd geleden vergelijkbare groepen heeft opgezet. Het CWI verwijst door naar TalentPlus en stelt zalen beschikbaar.

‘Oudere, hoger opgeleide werklozen maken tien procent uit van het werklozenbestand’, zegt Van Valen. ‘Er wordt vaak vanuit gegaan dat deze mensen zich wel redden. Maar het is juist een groep die veel ondersteuning vraagt. De materiële en immateriële val is groter als je uit een baan komt waar je vijfduizend euro per maand verdiende, dan wanneer je al rond het minimum zat. Daarbij: velen nooit eerder hoeven solliciteren, bijvoorbeeld omdat ze tientallen jaren bij hetzelfde bedrijf werkten. Intern sollicteren kunnen ze wel, maar je van buitenaf naar binnen knokken is een ander verhaal.’

Van Valen, die jarenlang bij Philips werkte (‘Ik reisde de hele wereld over, had een spannende baan’), kan erover meepraten. ‘Voor een baan op niveau moet je zorgen dat je met de bazen aan tafel komt. Dat was voorheen geen probleem, daar schakelde ik mijn secretaresse voor in. Nu kom ik niet langs die mensen. Als ik een nieuwe computer nodig had, hoefde ik maar te roepen en het werd voor me geregeld. Als je vanuit zo'n positie werkloos wordt en je moet ineens alles zelf uitzoeken, dat valt niet mee.’

Een belangrijke verklaring voor het succes van Talent- Plus is de herkenning, zien dat het niet gek is wanneer je het moeilijk hebt, denk hij. 'Je baan verliezen is toch al zo pijnlijk. Ik weet zelf nog heel goed hoe mijn inschrijving bij het CWI ging. Dat gebeurde door een meisje dat tien jaar jonger was dan mijn jongste dochter en ze sprak me voortdurend aan met ‘je’. Je bent dan best even een zielepiet. Het werkt motiverend als je ziet dat je niet de enige huisvader met studerende kinderen bent die de boel ziet instorten. En vooral als je verhalen hoort van mensen die er weer bovenop zijn gekomen.’

De formule van TalentPlus is in het hele land hetzelfde. Bijeenkomsten zijn altijd op maandagochtend (‘zo gaat het bij een echte baan ook’) en volgen een min of meer vast stramien. Eerst vertelt iedereen wat hij of zij aan sollicitaties heeft gehad en hoe het is gegaan. Desgewenst wordt commentaar geleverd bij brieven en cv’s. Vervolgens worden sollicitatietechnieken geoefend. In Utrecht is dat deze week het speeddaten. Het concept: je zit vijf minuten tegenover een potentiële werkgever en moet je van je beste kant laten zien.

Berend heeft het deze week voorbereid. Hij geeft iedereen een A4’tje met gesprekonderwerpen, precies zoals hij het bij een echte speeddate zelf ooit meemaakte. De groep spitst zich op in koppels en al snel gonst het in het zaaltje door de geanimeerde gesprekken. Het gaat over motoren, Geert Wilders en nieuwe componisten. Het gesprek tussen Herma en Jan ontspoort een beetje. Ze vergeten van rol te wisselen en praten de tien minuten vol over de hobby van Herma: vilt maken van ongesponnen wol. ‘Erg nuttig’, oordeelt afdelingsvoorzitter Gerardus na afloop. ‘Dat had ik voor mijn sollicitatiegesprek van afgelopen week moeten oefenen. Het is belangrijk te leren hoe je in een gesprek meer informatie moet geven dan puur te antwoorden op de vraag.’

Energie

TalentPlus heeft sinds kort een nieuwe activiteit: actief netwerken. Deelnemers maken in koppels een vrijblijvende afspraak bij een organisatie om te praten over het soort werk en wat voor werknemers eventueel worden gezocht. Van Valen: ‘Het werkt goed omdat deze mensen niet voor zichzelf op pad gaan, maar informeren voor anderen. Dat maakt het voor het bedrijf en de deelnemers minder beladen. En het leuke is: je komt nog eens ergens en het is goed voor ieders netwerk.’

In Utrecht zijn ze nog niet zover. Het eerste bedrijfsbezoek, aan de lokale Kamer van Koophandel, staat gepland voor over een paar weken. LinkedIn, een professionele netwerksite, staat nog op de agenda. Heel belangrijk je daarbij aan te sluiten, benadrukt Berend nog maar eens. Zelf heeft hij een verslag van een conferentie die hij pas bezocht. Aan het slot van de bijeenkomst is een lichte 'yes we can!'-mentaliteit te bespeuren. Herma erkent het nog steeds een lastige situatie te vinden, maar erover praten lucht wel op. Misschien werpt ze komende week nog een blik op de vacatures. Berend: ‘Ik ga voor de zoveelste keer met meer energie weg dan ik had toen ik hier kwam.’

De namen van Herma en Jan zijn op hun verzoek gefingeerd.