Centrumgemeenten zien duizenden 'economisch daklozen'

Woningnood is de drijvende factor achter de toenemende dakloosheid in Nederland. Onder de huidige groep dak- en thuislozen zijn duizenden mensen die in principe ‘zelfredzaam’ zijn, en soms zelfs een baan hebben, maar toch geen woning kunnen vinden vanwege het gebrek aan betaalbare woonruimte.

Noodkreet
Dat blijkt uit gegevens die meer dan veertig centrumgemeenten deelden met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Die opgaven van de centrumgemeenten, die verantwoordelijk zijn voor de aanpak van dakloosheid, werden door radioprogramma Argos opgevraagd onder de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). ‘De documenten lezen als een noodkreet’, schrijven de betrokken onderzoeksjournalisten.

Miljoenentekorten
De centrumgemeenten beschrijven een aantal dringende problemen op het gebied van dakloosheid: ‘een stijgend aantal zelfredzame mensen en gezinnen dat toch dakloos raakt, meer thuisloze jeugd, jongeren die vanuit de jeugdzorg op straat belanden, miljoenentekorten voor de opvang en steeds zwaardere psychiatrische patiënten die op straat komen’, vatten de Argos-redacteuren samen. Daarnaast kampen ‘vrijwel alle gemeenten’ met een gebrek aan passende en betaalbare woonruimte.

Sociale woningvoorraad
De vier grote steden noemen eensgezind de woningnood als een belangrijke oorzaak van dakloosheid. Zo schat Amsterdam dat er in die gemeente meer dan tweeduizend ‘economisch daklozen’ zijn – mensen die zichzelf kunnen redden, maar toch geen woonruimte kunnen vinden. Rotterdam meldt zo’n 1300 ‘zelfredzame daklozen’, maar gaat ervan uit dat dat een onderschatting is. ‘Een oplossing kan alleen worden gevonden in een substantiële uitbreiding van de sociale woningvoorraad’, concludeert de gemeente Den Haag.

Gezinnen
Daardoor is de groep daklozen tegenwoordig een gemêleerd gezelschap. In Den Haag gaat het bijvoorbeeld ‘allang niet meer alleen om 'zwervers’, verslaafden en uitgeprocedeerde asielzoekers’, maar ook om ‘gezinnen en mensen die vanwege schulden uit huis gezet zijn.’ Ook is inmiddels meer dan een kwart van alle Haagse daklozen tussen de 18 en 27 jaar oud. Deze trends – een toenemend aantal economische daklozen en een stijgende hulpvraag van jongeren en vrouwen – blijven overigens niet beperkt tot de Randstad: centrumgemeenten Breda, Almere en Vlissingen melden soortgelijke problemen.

Krimpgebied
Hoewel deze regionale gegevens nog niet eerder zijn vrijgegeven, was al wel bekend dat dakloosheid landelijk gezien toeneemt, met name onder jongeren, gezinnen en vrouwen. Ook het fenomeen economische dakloosheid was al eerder in beeld. De gemeente Den Haag zette daarom een pilot op om zelfredzame daklozen te helpen een woning te vinden in een krimpgebied, waar betaalbare woonruimte nog wel beschikbaar zou zijn.

Tienduizend
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving adviseerde eerder dit jaar om in te zetten op ‘huisvesting boven alles’ in de aanpak van dakloosheid. Het kabinet wil eind 2021 tienduizend nieuwe woningen met begeleiding voor dak- en thuislozen gerealiseerd hebben.