Werkplek verandert voortdurend

‘Kantoorevolutie’, heet de tentoonstelling die afgelopen week van start ging op het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I).

Toepasselijk, omdat binnen het ministerie zelf momenteel ook een kleine kantoorverandering plaatsvindt. In de gerenoveerde delen is sinds kort het flexwerken ingevoerd. Medewerkers mogen daar zelf bepalen waar ze gaan werken. Toch wil het nog niet echt vlotten met dat flexwerken, zo constateerden medewerkers van de afdeling bedrijfsvoering.

Ambtenaren op EL&I hechten nog te veel aan een vaste werkplek, waardoor er in bepaalde secties (‘vlekken’) regelmatig een bezettingsoverschot is. Een tentoonstelling over de werkplekken van ambtenaren in de afgelopen 60 jaar moet daar nu verandering in brengen. De expositie bestaat uit vijf nagebootste werkplekken. Drie historische (1950-1965, 1965-1980, 1980- 1995); een moderne (anno 2011); en een toekomstige, maar ‘voorspelbare’ kantooromgeving.

De moraal achter deze opzet: de werkplek verandert voortdurend, dus je verzetten heeft geen zin. Je kunt je maar beter overgeven aan de ‘principes van het nieuwe werken’.

Voor de makers was dit doel duidelijk belangrijker dan de vorm. Er werden geen professionele tentoonstellingsmakers ingehuurd. In plaats daarvan werden zoveel mogelijk collega-ambtenaren en oudambtenaren - de seniorenclub van LNV deed ook mee - gevraagd om te helpen.

‘Dan maar iets klunzigs, het gaat om het doel, niet om de vorm’, schrijft mede-initiatiefnemer Marie Louise Borsje op een blog. De tentoonstelling is dan ook zeker geen doorwrochte analyse van de ambtenarenwerkplek door de jaren heen. Meer dan een volwaardige tentoonstelling krijgt de bezoeker impressies voorgeschoteld, over hoe het er vroeger bij de rijksoverheid aan toeging; en wat er in de nabije toekomst mogelijk is.

Wel geven de verschillende oude foto’s, in combinatie met de oude bureaus en bijbehorende attributen, een leuke impressie van de ontwikkeling van de werkplek. Het meest exotisch oogt de werkplek van 1950-1965. Destijds werkten de ambtenaren nog aan lange dunne collectieve bureaus. Het kantoor had nog iets weg van een fabriek. De chef onderscheidde zich door op een verhoging te zitten, soms met klosjes aan zijn bureau. Uit deze tijd komen een paar mooie kantoorrelikwieën, zoals een oude Olivetti typemachine en sorteerbakjes van hout.

Volle asbakken

In de jaren 60 verandert het kantoor snel. De ruimtes worden lichter en groter, de kantoortuin doet zijn intrede. Iedere ambtenaar heeft nu een eigen (druk-)telefoon, en soms een plant naast het bureau.

Opvallend is dat er tot eind jaren 80 massaal gerookt werd op het werk. Een asbak op het bureau lijkt tot die tijd meer regel dan uitzondering.

De ‘persoonlijke computer’ (pc) verschijnt pas in de jaren 90. In de tentoonstelling wordt zelfs een van de eerste draagbare computers getoond; een kolos die je nauwelijks alleen kan dragen, zo lijkt het. De bureaus worden met de tijd steeds groter, om ruimte te maken voor de forse pc’s. Die trend stopt eind jaren 90, als de computers snel kleiner worden.

Het bureau anno 2011 is vrijwel leeg. Een flatscreen, toetsenbord en een harde schijf ter grootte van een sigarendoos sieren het knalwitte bureau. Om het flexwerken te bevorderen kan je met een druk op de knop de hoogte van zowel bureaublad als scherm verstellen.

In een andere ruimte hebben de makers de werkomgeving van de ‘voorspelbare’ toekomst ingericht. De vaste werkplek is er niet meer. In plaats daarvan zien we echte NS-treinstoelen (werken onderweg), een golfset (werken en privé lopen door elkaar), een bank met iPad (thuiswerken) en ook, omdat het moet, het aloude bureau.

Maar voor veel werknemers zal deze omgeving niet echt ‘revolutionair’ overkomen. Hoevelen werken al niet thuis, onderweg en via iPad of telefoon? Maar wellicht dat het voor een aantal ambtenaren - voor wie deze expositie immers bedoeld is - een grote schok zal zijn?

Tentoonstelling Kantoorevolutie

Locatie: Ministerie van EL&I, Prins Clauslaan 8, Den Haag; 18 april - 31 mei 2011; 10.00–17.00 uur. 
De tentoonstelling is te bezoeken op afspraak. Hier aanmelden.
Er zijn regelmatig rondleidingen en workshops rondom de tentoonstelling.

Locatie: Ministerie van EL&I, Prins Clauslaan 8, Den Haag; 18 april - 31 mei 2011; 10.00–17.00 uur.  De tentoonstelling is te bezoeken op afspraak. aanmelden.Er zijn regelmatig  rondom de tentoonstelling.