Bijbaan naast de bijstand vergroot kansen

Een bijbaantje naast een bijstandsuitkering levert vaak financieel gezien niks op, maar het vergroot op de langere termijn wel de kans om een voltijdbaan te vinden en financieel onafhankelijk te worden. Die conclusie trekken onderzoekers van de Universiteit Utrecht. 

Verrekenen
Dat werken in de bijstand niet altijd loont, bleek onlangs uit een onderzoek in opdracht van het UWV. Wanneer een bijstandsgerechtigde inkomsten uit arbeid verdient, worden die verrekend met de uitkering. Dat verrekenen gaat echter vaak fout, waardoor werkende uitkeringsontvangers kampen met onzekere inkomsten. Bij ruim 6 op de 10 leidt dat tot directe geldproblemen.

Vier keer zo groot
Toch betaalt zo'n bijbaantje, hoe onzeker en slecht betaald ook, zich op de lange termijn wel uit. Dat tonen onderzoekers van de Universiteit Utrecht aan in een onlangs verschenen paper. Daarbij werd gekeken naar de kans dat een bijstandsgerechtigde binnen vier jaar financieel onafhankelijk wordt en dat vervolgens minstens zes maanden blijft. De uitstroomkans blijkt voor werkende bijstandsontvangers vier keer zo groot te zijn als voor de niet-werkende groep. In totaal lukte het 16 procent van alle bijstandsgerechtigden om financieel zelfstandig te worden.

Ziekte
Hoewel dit stepping stone effect iets kleiner is voor lager opgeleiden, vrouwen en mensen met een niet-westerse migratieachtergrond, geldt het voor zo goed als alle bijstandsgerechtigden. Wel tekenen de onderzoekers aan dat er een groep mensen in de bijstand overblijft die vanwege ziekte niet kunnen werken. Voor hen is deeltijdwerk logischerwijze geen haalbare 'springplank' naar een baan. Uit de meest recente CBS-cijfers blijkt dat ongeveer een derde van alle bijstandsontvangers vanwege ziekte of arbeidsongeschiktheid niet werkt. 13 procent werkt wel.

Werkervaring
De onderzoekers opperen drie redenen waarom mensen met een bijbaan betere arbeidsmarktkansen hebben. Dat extra werkervaring helpt bij het vinden van een baan, is de meest voor de hand liggende. Daarnaast biedt werk toegang tot een professioneel netwerk waardoor de bijstandsgerechtigde eerder op de hoogte is van mogelijke vacatures. Als laatste dient een deeltijdbaan – zeker wanneer het financieel gezien weinig oplevert – als bewijs van ambitie en betrouwbaarheid voor potentiële werkgevers.

Negatief
Andere theorieën gaan er vanuit dat werken in de bijstand ook een negatief effect op baankansen kan hebben, doordat mensen zo hard werken dat ze geen tijd meer overhouden om te solliciteren, of omdat de laagbetaalde banen geen doorstroomkansen bieden. Maar in Nederland blijkt dat niet het geval. Dat komt wellicht omdat het in Nederland altijd om deeltijdwerk gaat, waardoor er tijd overblijft om te zoeken naar een voltijdbaan.

Uitzendbureaus
De onderzoekers vinden daarom dat deeltijdwerk aantrekkelijker zou moeten worden voor bijstandsgerechtigden. Veel gemeenten richten zich met name op het vinden van een fulltime baan, schrijven de wetenschappers, maar het aansporen van deeltijdwerk zou ook een veelbelovende strategie kunnen zijn. Daarbij raden ze ook samenwerking met uitzendbureaus aan. Tijdelijke banen via uitzendbureaus zijn namelijk, tot verbazing van de onderzoekers, het meest effectief in het vergroten van de uitstroomkans.

Premie
Verschillende gemeenten, waaronder Amsterdam, Wageningen, Rotterdam, Doetinchem en Aalten, werken met een bijverdienpremie die het voor bijstandsgerechtigden aantrekkelijker moet maken om aan het werk te gaan. Het onderzoek van de Universiteit Utrecht bevestigt dat die premie - áls die inderdaad deeltijdwerk weet te stimuleren - een effectief instrument voor arbeidstoeleiding kan zijn.