Succesvol bijstandsexperiment in Groningen

Na een geslaagde proef met honderd bijstandsgerechtigden die met behoud van uitkering aan het werk gingen in Groningen, heeft de gemeente een nieuw instrument voor re-integratie opgezet: Schakelkans. Wethouder Carine Bloemhoff is blij met de nieuwe regeling, maar blijft worstelen met knellende regelgeving en een krap participatiebuget.

Geslaagde proef

In de Groningse pilot, die plaatsvond tussen januari 2017 en maart 2019, mochten een kleine honderd bijstandsgerechtigden onder de zogenaamde Flextensie regeling een aantal maanden werken met behoud van uitkering. Het resultaat: 41 procent kon na afloop volledig uit de bijstand uitstromen. Nog eens twaalf procent kreeg een parttime contract en stroomde dus gedeeltelijk uit. Het college beschouwt de proef daarom als een succes en heeft op basis van het Flextensie model het nieuwe instrument Schakelkans ontwikkeld.

Werken loont

Onder de noemer Schakelkans moet werken lonend worden voor Groningers in de bijstand. Werken wordt op twee manieren aantrekkelijker gemaakt. Ten eerste blijft de uitkering staan, wat een hoop rompslomp bespaart. Wethouder Carine Bloemhoff (werk & participatie, PvdA) legt uit dat de administratieve molen die hoort bij het in- en uit de bijstand stappen een drempel vormt voor mensen om aan het werk te gaan. Ten tweede krijgen de kandidaten als financiële prikkel een premie van twee euro netto per gewerkt uur. Bloemhoff zegt er meteen bij dat ze mensen liever het volledige minimumloon zou betalen bovenop hun uitkering, maar dat mag volgens de wet niet.

Minimumloon

In plaats daarvan betaalt de werkgever minimumloon direct aan de gemeente, die het vervolgens in een geoormerkt budget voor onderwijs en begeleiding van dezelfde doelgroep opneemt. Dat er minimumloon betaald wordt, is belangrijk: zo wordt verdringing tegengegaan, en ontstaat er bovendien meer betrokkenheid en belang vanuit de werkgever om het project te laten slagen. Het ministerie van SZW heeft dan ook aangegeven dat het instrument geen verdienmodel voor werkgevers mag worden. Wethouder Bloemhoff: 'We houden in de gaten of werkgevers goed met mensen omgaan. We willen echt inzetten op duurzame uitstroom.' Na drie maanden voltijds of zes maanden deeltijds werken met behoud van de uitkering, wordt beoordeeld of mensen de stap naar de reguliere arbeidsmarkt kunnen maken. 

Middelgrote afstand

Schakelkans lijkt dus succesvol als instrument voor re-integratie en het levert ook nog eens geld op voor scholing van de doelgroep, wat vanuit het krappe participatiebudget nu niet voor iedereen beschikbaar is. Wethouder Bloemhoff spoort andere gemeenten dan ook van harte aan om het instrument over te nemen, maar plaatst wel een kanttekening. 'De groep mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt die soms al tien jaar of nog langer in de bijstand zitten, zijn vaak niet binnen drie of zes maanden klaar voor de arbeidsmarkt.' Schakelkans werkt dus goed voor mensen met een middelgrote afstand tot de arbeidsmarkt, maar voor andere groepen is ander soort hulp nodig. Van de elf duizend Groningse bijstandsgerechtigden heeft meer dan de helft een grote afstand tot de arbeidsmarkt, schat wethouder Bloemhoff in.

Knellende regelgeving

Bloemhoff is blij met Schakelkans, maar liever zou ze meer doen: 'We hebben last van knellende regelgeving en een beperkt participatiebudget.' Wat de wethouder zou doen als zij het voor het zeggen had in Den Haag? 'Allerbelangrijkste is dat het participatiebudget omhoog moet. Dat is nu nog maar een derde van wat het ooit was.' Daarnaast zou ze meer mogelijkheden willen hebben voor 'verloning', waarbij een uitkeringsgerechtigde in dienst gaat bij een bedrijf of maatschappelijke organisatie en een deel van de bijstand als loon ingezet wordt. Verder zou ze graag meer ruimte zien voor gemeenten om bijstandsbeleid vorm te geven vanuit vertrouwen in mensen.