Politieke Kafkasuïstiek

We weten allemaal dat de politiek een eigen bijzondere rationaliteit heeft. Zo bijzonder dat soms gepleit wordt om niet door te slaan in transparantie, omdat je immers ook niet moet willen weten hoe worsten gemaakt worden. Dat zou de eetlust maar bederven. Toch zou ik graag meer inzicht krijgen in het productieproces dat heeft geleid tot een wel heel vreemde worst waarmee staatssecretaris Teeven vorige week naar buiten kwam. Ik doel dan op de aankondiging van het besluit om de Justitiële Jeugdinrichting Amsterbaken in Amsterdam te sluiten.

De aanleiding voor het besluit is goed nieuws. De al jaren aan de gang zijnde daling van de jeugdcriminaliteit. Je zou het niet geloven als je de media volgt, maar het is toch echt waar. De oorzaken van die daling zijn complex en meervoudig, maar zeker ook deels gelegen in een beter functionerende jeugdbescherming en jeugdreclassering. Ook de goede ontwikkeling dat niet criminele jongeren niet meer in een JJI worden opgenomen maar gewoon in (gesloten) jeugdzorgplus instellingen heeft een bijdrage geleverd aan een dalende vraag naar JJI plekken. Deze positieve landelijke ontwikkelingen hebben zich eveneens voorgedaan in de Regio Amsterdam.

Toch is de beslissing om nu juist Amsterbaken te sluiten moeilijk te volgen. Ondanks de positieve ontwikkelingen blijft deze grootstedelijke regio logischerwijs hofleverancier van jeugdcriminelen. Amsterbaken is dan ook gewoon vol en moet zelfs werken met een wachtlijst, waardoor jongeren buiten de regio moeten worden geplaatst. Op andere plekken in het land hebben JJI’s wel te kampen met leegstand. Het zou dus veel meer voor de hand liggen om (een van die) instellingen te sluiten.

Sluiting van de enige Amsterdamse JJI klemt des te meer, omdat succesvolle re-integratie en terugdringen van recidive voor een groot deel afhankelijk zijn van een aanpak waarbij een gezinsgerichte aanpak, het sociale netwerk, onderwijs en lokale nazorg een belangrijke rol spelen. Zo’n aanpak kan alleen worden gerealiseerd wanneer de JJI in de buurt ligt van de woonplaats van de jongere in kwestie. Familiebezoek wordt belemmerd als de jongere ver weg zit. Nachtdetentie, waardoor de jongeren gewoon naar zijn/haar eigen school kan blijven gaan, wordt onmogelijk. Amsterbaken heeft een goede reputatie als het gaat om het bieden van een integrale aanpak, waarbij ook behandeling en onderwijs in de JJI wordt gegeven en waar nazorg na vertrek uit de JJI door dezelfde hulpverleners kan plaatsvinden. De sluiting van Amsterbaken staat dan ook haaks op het ook door het kabinet beleden principe van “1 gezin, 1 plan, 1 regisseur”. De sluiting maakt ook continuering van de veel geprezen top 600 aanpak een stuk gecompliceerder zo niet onmogelijk.

Het plaatsen van Amsterdamse/Noord Hollandse jongeren in JJI’s ver buiten de eigen regio zal dan ook tot hogere recidive leiden en de hogere maatschappelijke kosten die daar mee gepaard gaan. De besparing die staatssecretaris Teeven wil realiseren met de sluiting van Amsterbaken jaagt de gemeenten die vanaf 1-1-2015 verantwoordelijk zijn voor de integrale jeugdhulp dus op hoge kosten. Ook de kosten voor de uitvoering van jeugdreclassering zullen fors stijgen, vanwege de extra tijd die gezinsmanagers/jeugdreclasseerders kwijt zijn aan jongeren die ver weg zitten.

De vraag dringt zich daarmee op wat de staatsecretaris bezield heeft om Amsterbaken te sluiten. Waarom niet bijvoorbeeld een JJI die al met forse leegstand te kampen heeft? Het argument van regionale spreiding dat de staatssecretaris gebruikt komt niet erg overtuigend over gezien het feit dat de regio Amsterdam wel altijd hofleverancier van jeugdcriminelen zal blijven. Het werkgelegenheidsargument van regionale spreiding van pijn van sluiten van overheidsinstellingen komt nogal gezocht over en staat in ieder geval niet in verhouding tot de veel grotere maatschappelijke schade die anderszins wordt aangericht. Met de sluiting van Amsterbaken verliest Nederland ook nog eens een van zijn meest innovatieve JJI’s.

Ik zou in dit geval dus graag wel willen weten hoe deze politieke worst nu tot stand is gekomen. Zou het bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat Teeven zijn eigen Rijks JJI’s heeft willen voortrekken ten koste van de private JJI Amsterbaken? Het feit dat de beslissing tot sluiting van Amsterbaken zonder enig vooroverleg is genomen en als complete verassing naar buiten is gebracht is op zijn minst aanleiding tot enig gezond wantrouwen wat betreft de ware motieven van de staatssecretaris.

Erik Gerritsen