VNG: beleidsvrijheid en ontschotte budgetten voor sociaal domein
Er moet een coördinerend bewindspersoon 'sociaal domein' komen. Die moet zorgdragen voor samenhang en vaart zetten achter de overheveling van werk, zorg en jeugd naar gemeenten, stelt de VNG.
Beleidsvrijheid en financiële ontschotting zijn essentieel bij de decentralisaties werk, zorg en jeugd naar gemeenten. In het regeerakkoord moeten daarover uitgangspunten worden vastgelegd, vindt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Dit verkleint volgens de VNG de kans dat de Tweede Kamer wetsvoorstellen alsnog gaat dichttimmeren en gemeenten aan handen en voeten worden gebonden.
Coördinerend bewindspersoon
De verantwoordelijkheden voor werk, zorg en jeugd moeten per 2015 bij de gemeenten komen te liggen. Voor de val van het kabinet Rutte I werd voor werk en zorg aangekoerst op 2014. Het nieuwe kabinet moet een coördinerend bewindspersoon ‘sociaal domein’ aanstellen. Die moet zorgdragen voor de samenhang, vaart zetten achter de overheveling van de taken en ze in goede banen leiden. Dat zou de minister van Binnenlandse Zaken (BZK) kunnen zijn.
Dit zijn enkele uitgangspunten van de visie Bouwen op de kracht van burgers. Naar een krachtige en samenhangende aanpak op het sociale domein die de VNG op 12 oktober heeft gepresenteerd tijdens haar bijzondere algemene ledenvergadering.
Transformatie sociaal domein
De VNG vindt dat er een transformatie van het sociaal domein nodig is. Niet het aanbod van instituties, maar de behoefte van burgers moet centraal staan. Via één hulpverlener moet de burger (het gezin) worden ondersteund. Hiermee wordt een einde gemaakt aan het woud aan verschillende hulpverleners dat bij mensen en gezinnen met meerdere problemen over de vloer komt. De hulpverlener bepaalt in overleg met de burger wat nodig is, wat deze en zijn sociale omgeving zelf kan doen en waar eventueel professionele hulp of zorg nodig is. De rol van indicatieorganen is, wat de VNG betreft, overbodig en daarmee uitgespeeld.
Brede uitkering
‘Deze noodzakelijke samenhangende aanpak vergt beleidsvrijheid en ontschotte budgetten’, benadrukt VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma in een toelichting. De VNG vindt dat de huidige, aparte, geldstromen gebundeld moeten worden in een brede uitkering ‘sociaal domein’. Gemeenten zijn vrij om dat geld naar eigen inzicht te besteden; de enige randvoorwaarde is dat ze het aan werk, zorg en jeugd uitgeven. Over vijf jaar zou het budget mogelijk naar het Gemeentefonds kunnen worden overgeheveld, stelt Ralph Pans, voorzitter directieraad van de VNG. Gemeenten moeten verantwoording over het gevoerde beleid afleggen aan de raad en de burgers, niet meer aan de verschillende departementen.
Bindende uitgangspunten
Binnen drie maanden na het aantreden van een nieuwe regering, wil de VNG met het nieuwe kabinet wederzijds bindende uitgangspunten vastleggen, waaraan de wetsvoorstellen voor de decentralisaties aan moeten voldoen. Deze principes moeten vervolgens worden vertaald in de wetsontwerpen.
Dilemma voor gemeenten is: hoe organiseer je dat? Krijg je niet een herhaling van wat BJZ 20 jaar terug zou gaan doen, en wat niet is gelukt?
Er zijn voorbeelden van innovatieve initiatieven (Buurtzorg, Opvoedpoli, BuurtJong) die bewijzen dat het best anders (en goedkoper en simpeler) kan. Maar dan moeten we bestuurders hebben met lef, die de boel echt omgooien en naar hun burgers luisteren en kijken wat die nodig hebben en wat die kiezen!
Ouders zijn in 99% van de gevallen de meest bevlogen regisseurs van hun 'probleem' en oplossing. Geef burgers die kans, steun ze in die rol en faciliteer de zorg die ouders kiezen/krijgen op basis van prestaties en niet op basis van aanbod en 'programma's, die per definitie geen maatwerk kunnen zijn. En het gaat om maatwerk.
Mechtild Rietveld (Opvoedpoli)