VNG: nieuwe Jeugdwet moet van tafel

Gemeentekoepel VNG ziet niets in de nieuwe Jeugdwet, die forse aanpassingen in het huidige jeugdstelsel behelzen. Het wetsvoorstel moet van tafel. Het kabinet zit veel te veel op de stoel van gemeenten. Ook de verplichte regionale samenwerking is gemeenten een doorn in het oog. De FNV vindt het wetsvoorstel niet ver genoeg gaan. De bond wil onder meer een geoormerkt (hoger) jeugdbudget, af van marktwerking en standaardtarieven.

Inperking beleidsvrijheid

Dat blijkt uit de reacties van de VNG en de FNV op de nieuwe Jeugdwet, die officieel de Wet verbetering beschikbare jeugdigen heet. De internetconsultatie over die wet sluit zondag. Het wetsvoorstel perkt de gemeentelijke beleidsvrijheid fors in ‘terwijl gemeenten wel volledig verantwoordelijk zijn en blijven voor het bieden van jeugdhulp, inclusief de financiering’, aldus de VNG in haar reactie aan minister Hugo de Jonge (VWS) en Sander Dekker (Rechtsbescherming). ‘In de huidige context van oplopende tekorten is dit zeer ongewenst.’

 

Financiële nood

Het kabinet gaat met onder met eisen die het stelt aan de lokale teams, de onderwerpen die gemeenten in de verplicht te stellen regiovisies moeten opnemen en een lijst van zorgfuncties die regionaal moeten worden ingekocht op de stoel zitten van gemeenten. ‘Tegelijkertijd gaat het wetsvoorstel grotendeels voorbij aan wat de rol van het rijk zou moeten zijn: zorgen dat de financiële en bestuurlijke randvoorwaarden aanwezig zijn zodat gemeenten hun rol binnen de Jeugdwet kunnen vervullen. De grote financiële nood bij gemeenten is geen onderwerp om los van dit wetsvoorstel te parkeren.’

 

Sociale basis

De grote nadruk in het wetsvoorstel op de beschikbaarheid van specialistische jeugdhulp ‘miskent de samenhang in het sociaal domein en de noodzaak om hulp dichtbij de inwoners te bieden’, stelt de VNG verder. Het belang van normaliseren en de samenwerking met de sociale basis (zoals het onderwijs en het jongerenwerk) dreigt daarmee ondergesneeuwd te raken. In de ogen van de VNG komt de transformatie alleen tot stand ‘door samenhangende inzet op het versterken van de basis, preventie, lokale teams/toegang en jeugdhulp.’

 

Wantrouwen

De VNG vindt daarnaast dat er met de voorgenomen wet onvoldoende recht wordt gedaan aan de regionale diversiteit. Ook worden gemeenten onvoldoende als medeoverheid erkent. De gemeentekoepel hikt er ook tegen aan dat de ministers diverse instrumenten willen inzetten om aanvullend op de wet in te grijpen, via Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s) en delegatiebepalingen. Dit straalt niet alleen wantrouwen richting gemeenten uit, maar brengt ook veel onzekerheid met zich mee. Het steeds stellen van nieuwe eisen zorg ervoor dat ‘gemeenten niet de rust en ruimte hebben om samen met professionals en aanbieders de transformatie vorm te geven.’

 

Oormerken jeugdbudget

De FNV vindt de plannen van het kabinet niet ver genoeg gaan. De bond wil voor de korte termijn dat de tekorten op de jeugdzorg door het rijk worden aangevuld en dat het rijksbudget wordt verhoogd om de stijgende vraag naar jeugdhulp van voldoende financiering te voorzien. Het jeugdzorgbudget moet bovendien worden geoormerkt. Gespecialiseerde zorg en jeugdbescherming moeten daarnaast landelijk worden geregeld. Aanbesteding is ‘uit den boze. De focus moet liggen op samenwerking, en concurrentie beperkt die samenwerking juist.’

 

Standaardtarieven

Organisaties moeten daarnaast een faire prijs en meerjarige zekerheid krijgen. Er moet een kostprijsonderzoek komen waarbij de kostprijs per hulpvorm wordt bepaald zodat standaardtarieven kunnen worden vastgesteld. Als gemeenten onder die kostprijs inkopen, moet de minister ingrijpen.

 

Drastischer stelselherziening

Voor de lange termijn hamert de FNV voor een veel drastischer stelselherziening dan de ministers nu voor ogen hebben, waarbij de rol van gemeenten veel kleiner wordt. Gemeenten, artsen en de rechtbank krijgen de verantwoordelijkheid om de toegang naar de juiste zorg te regelen. ‘De gemeente gaat dus niet meer over de uitvoering van de zorg en ook niet meer over de inkoop, de controle en de administratie.’

 

Versimpelen

Er moet een Stichting Jeugdzorg en een Stichting Jeugdbescherming komen waar medewerkers bij in dienst komen. Het rijk, de ministeries van VWS en J&V betalen de hulpverlening op basis van subsidie. De zorg en aansturing van zorg gebeurt op lokaal niveau, in platte teams op basis van expertise en zoveel als mogelijk zelf-organiserend, aldus de plannen van de FNV. De bond ziet in de plannen van De Jonge en Dekker geen verbeteringen voor jeugdzorgwerkers en gezinnen. ‘Uw plannen we stoppen marktwerking in de jeugdzorg niet. Marktwerking in de jeugdzorg stopt wel door drastisch te versimpelen.’