Vlag kan niet uit voor gemeenten

Het incidentele extra rijksgeld voor de jeugdzorg brengt niet de benodigde financiële lucht in de gemeentelijke meerjarenbegrotingen. Zeker niet in 2021, als het accres bijna 315 miljoen euro lager is dan het accres over 2019. Daarbij valt de 300 miljoen euro die gemeenten in 2021 extra krijgen voor de jeugdzorg in het niet.

Volumegroei

De 400 miljoen euro die gemeenten dit jaar van het kabinet extra krijgen, dekt ook niet de kosten van de volumegroei van 12,1 procent van de afgelopen jaren. Dan zou moeten worden gedacht aan een bedrag van rond de 490 miljoen euro. Het compenseert evenmin de korting die het kabinet bij de decentralisatie van de jeugdzorg doorvoerde, vanaf 2017 450 miljoen euro structureel.

Moeizaam

De VNG heeft er de afgelopen tijd iets meer weten uit te slepen dan het kabinet aanvankelijk wilde vrijmaken voor de jeugdzorg. Die eerste berichten gingen over 350 miljoen euro in 2019, en de drie daaropvolgende jaren telkens 190 miljoen euro; in totaal 920 miljoen. Dat is opgeschroefd naar één miljard euro, verspreid over 3 jaar. Het waren moeizame gesprekken, zo blijkt uit een recente ledenbrief van de VNG. De open brief waarin de VNG dreigde de jeugdzorgtaken bij het rijk neer te leggen en uiteindelijk de bemoeienis van premier Mark Rutte hebben geleid tot de miljard van maandag, stelt de VNG. Zij vindt het teleurstellend dat het kabinet niet structureel extra geld wil vrijmaken. De gemeenten bespreken het onderhandelingsresultaat woensdag tijdens de algemene ledenvergadering van de VNG.   

Meevaller

Een meevaller voor de budgetten sociaal domein is de forse loon- en prijsstelling 2019, die door het kabinet is vastgesteld op 245 miljoen euro, stelt gemeentefondsspecialist Dirk Jans van FrontinPAUW. Hij dook op verzoek van Binnenlands Bestuur dieper in de Voorjaarsnota van het kabinet en in de brief van minister De Jonge aan de Tweede Kamer van maandag over het extra geld voor de jeugdzorg. Het zijn budgetten voor taken die in 2019 van een integratie-uitkering zijn overgeheveld naar de algemene uitkering.

Budgettaire effecten

Gemeenten krijgen die 245 miljoen euro (waarvan 109 miljoen voor de jeugdzorg) boven op de maandag bekendgemaakte incidentele 400 miljoen euro voor 2019; het gaat hier bovendien om structureel geld. Het is dit jaar de laatste keer dat die compensatie voor deze deeltaken in het sociaal domein apart wordt verstrekt. Vanaf 2020 zit het opgenomen in de accressen die in de circulaires worden gepubliceerd. Veel gemeenten zagen deze compensaties voor lonen en prijzen al aankomen en hebben de budgettaire effecten daarvan al in de begroting opgenomen.

Daarnaast wordt nog 130 miljoen euro gecompenseerd voor loon-prijsstelling 2019 voor deeltaken sociaal domein die in een integratieuitkering zijn achtergebleven. Te denken valt aan de Voogdij/18+ regeling, beschermd wonen en de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Voor deze onderdelen zal ook in 2020 en 2021 nog een structurele compensatie volgen.

Niet gunstig

Als de neerwaartse bijstelling van het accres 2018 en de uitname uit het gemeentefonds in verband met de lagere onderschrijding 2018 van het btw-compensatiefonds wordt meegerekend (in totaal minus 215 miljoen euro), komen gemeenten met het extra jeugdzorggeld dit jaar onder de streep in de plus uit. Vooralsnog, want het meerjarig perspectief is niet gunstig. De meicirculaire wordt (onder voorbehoud) vrijdag verwacht. Naast lagere accressen zal daarin ook de voorlaatste tranche van de zogenaamde opschalingskorting in 2024 van 135 miljoen euro worden verwerkt, stelt Jans. Die opschalingskorting van in totaal bijna 1 miljard euro is door het kabinet Rutte II vanaf 2015 ingeboekt omdat door een grootschalige herindelingsoperatie gemeenten lagere apparaatslasten zouden hebben. Die herindelingsoperatie werd afgeblazen, maar de korting bleef gehandhaafd. Die bedroeg voor het eerste jaar 60 miljoen euro, oplopend tot 140 miljoen euro in 2025.