Gemeenten en politie leuren met verwarde personen

Verwarde personen die acuut zorg nodig hebben, worden meestal snel opgevangen door een crisisdienst. Maar betreft het minder dringende gevallen en thuiswonende pyschogeriatrische patiënten, dan is het lastig snel de juiste zorg of opvang te vinden.

Dat zegt onder meer Ron König, burgemeester van Deventer. Volgens hem is soms diffuus welke wet van toepassing is: de Wet Zorg en Dwang, of de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). ‘De wetgever bedacht dat het handig is om twee wetten te maken. Zo maken we het systeem ingewikkelder dan eigenlijk nodig zou zijn’, zegt hij.

Dementie 

De eerste wet heeft betrekking op de rechten van psychogeriatrische patiënten (bijvoorbeeld met dementie of een verstandelijke beperking); de tweede regelt de verplichte zorg vanwege een psychische aandoening. König: ‘Bij zelfstandig thuis wonende personen met dementie houdt mantelzorg vaak de boel in de lucht. Valt die weg, dan stort het kaartenhuis in elkaar en is er een acuut probleem. Anders dan in de ggz met z’n crisisplekken gaat het dan ook over de vraag of er ergens een plek ís. In verpleeghuizen wordt ieder bed benut. Dan krijg je een oneigenlijke afweging, want iemand heeft echt zorg nodig.’ In zijn regio wordt gesproken over specifieke afspraken voor deze doelgroep, om te zorgen dat er capaciteit is. ‘Maar dat is ook een financiële kwestie.’  

Hoorplicht

Bij dreigende opname van ernstig verwarde personen heeft de burgemeester of zijn plaatsvervanger een hoorplicht, om de rechten van de patiënt/cliënt te waarborgen en uiteindelijk het besluit te nemen over het al dan niet afgeven van een crisismachtiging. Die plicht is volgens König een wassen neus, omdat vrijwel altijd wordt afgegaan op het advies van een psychiater. ‘Bij een advies tot gedwongen opname zijn mensen vaak zo in de war dat je er geen of alleen een zeer moeizaam gesprek mee kan voeren.’ De Deventer burgemeester dringt erop aan de hoorplicht zo snel mogelijk te schrappen. ‘Per saldo doet het systeem niet waar het voor bedoeld is.’ Zijn eigen gemeente telde in 2021 minder opgelegde crisismaatregelen dan in 2020, maar de casuïstiek wordt complexer.

Sociale problemen of geen dagbesteding

Vaker gaan meldingen over zogeheten ‘onbegrepen gedrag’ over mensen die met sociale problemen of dagbesteding worstelen, of waar psychische problematiek of een verstandelijke beperking speelt, soms in combinatie met alcohol- of drugsgebruik. Vrijwel altijd kwetsbare personen, zegt Lian Menting, manager bij MEE Vivenz, een organisatie voor maatschappelijke dienstverlening. ‘Het gaat om mensen in nood, die de grip op hun leven verliezen of dat dreigen te doen.’ De door de overheid verwachte zelfredzaamheid ontbreekt in een groot deel van de casuïstiek die zich voordoet. Vooral bij ambulante zorgtrajecten, met cliënten die gewoon thuis in de wijk wonen. Er hoeft bij sommigen maar dít te gebeuren, of ze raken ontregeld’, zegt ze.

Luisterend oor nodig

‘In acute situaties zijn we er gauw uit’, zegt Frank van Riet van de politie Rotterdam. ‘Daarvoor zijn er crisisdiensten. Vaker betreffen meldingen mensen die niet “acuut” zijn, maar een luisterend oor nodig hebben’, aldus Van Riet, regionaal projectleider personen met verward gedrag en daarnaast verbonden aan het Zorg en Veiligheidshuis. Meldingen van de laatste categorie horen volgens hem niet thuis in het veiligheids-, maar in het sociaal domein en de (geestelijke) gezondheidszorg.

Snelle triage

Hij dringt aan op betere en snelle triage, zodat meldingen niet blijven ‘hangen’ en een verwarde persoon snel de zorg krijgt die nodig is. Ook voor minder acute zorg zou hij graag een voorziening zien die vergelijkbaar is met een crisisdienst. Met ingang van komend jaar worden niet acute zorgmeldingen door de politie geautomatiseerd naar de meldpunten van gemeenten gestuurd. ‘Casuïstiek die elders thuishoort hopen we zo waar mogelijk af te buigen naar het specialisme waar het thuishoort’, zegt Van Riet. Dan kan volgens hem gerichte hulp worden geboden en neemt de druk bij de politie (landelijk ruim 130.000 geregistreerde incidenten per jaar) af.

Lees het hele verhaal deze week in BB19 (inlog).