Verhalen van mensen en bewarende eigenarbeid

Mensen in staat stellen hun eigen verhaal te vertellen en ruimte scheppen voor eigen arbeid van burgers. Dat zijn twee principes om een participatiesamenleving te laten groeien en bloeien en de kwaliteit van leven te borgen. Als wethouder sociaal domein draag ik een beleid uit dat aansluit bij deze twee principes. Dat maakt het beleid levendig en levensecht.

Onlangs mocht ik meedoen aan een zorgdebat georganiseerd door de provinciale TV-zender. Het debat vond plaats in het kader van een serie uitzendingen over mantelzorgers. In dit debat maakte ik iets mee dat ik de laatste jaren regelmatig meemaak: de gemeente Peel en Maas wordt geprezen om haar vooruitstrevend en vooroplopend beleid wat betreft de vernieuwing van de zorg. Onze gemeente wordt in allerlei bijeenkomsten opgevoerd als voorloper wat betreft de creatieve eigen initiatieven van burgers, zoals die vorm krijgen in onder meer dorpsdagvoorzieningen, infoloketten, vervoersvoorzieningen, eetpunten. Inwoners van de verschillende dorpen ondersteunen medeburgers om regie te houden over hun eigen leven. Dat gebeurt door vrijwilligers, in eigen stichtingen en eigen coöperatieve verbanden. Organisaties en ook de gemeente ondersteunen dit proces van zelfsturing.
 

In Peel en Maas vinden we deze initiatieven haast vanzelfsprekend. In contacten met andere gemeenten blijkt dat dergelijke vormen van zelfsturing in veel gemeenten nog verre van normaal zijn. Daar moeten bewoners, organisaties en gemeente nog heel sterk wennen aan het idee van de ‘participatiesamenleving’, zoals deze beweging vanuit de burgers vaak aangeduid wordt in beleidsnota’s. Hoe komt het dat deze ‘zeggenschap van onderop’ in onze gemeente al lang in de praktijk wordt gebracht? Zonder dat deze vraag aan de orde kwam – wij vinden het immers normaal – werd me het antwoord erop aangereikt tijdens een onlangs gehouden bijeenkomst van de zogeheten kernteams WWZ, Wonen Welzijn Zorg.

Al meer dan tien jaar zijn in de kernen van de huidige gemeente Peel en Maas bewoners actief met het realiseren van voorzieningen die oudere medeburgers nodig hebben om in hun eigen dorp te kunnen blijven wonen. Uit onderzoek in 2000 bleek namelijk dat oude mensen graag zo lang mogelijk in hun eigen dorp willen blijven, maar dat belangrijke voorzieningen daarvoor vaak ontbraken. Vrijwilligers uit de dorpen zelf hebben het initiatief genomen om noodzakelijke voorzieningen tot stand te brengen. Daarmee zijn twee belangrijke principes genoemd van het proces van zelfsturing dat toen op gang is gekomen.

Het eerste principe is dat burgers zelf gevraagd worden hun eigen situatie, hun eigen zorgen, hun eigen wensen en hun eigen mogelijkheden te beschrijven, hun eigen verhaal te vertellen. Het tweede principe is dat van onder-op, vanuit burgers in de dorpen zelf initiatief wordt genomen om in eigen beheer voorzieningen tot stand te brengen die nodig zijn om de kwaliteit van leven van medebewoners te bewaren of te verbeteren. Deze principes duid ik aan met twee trefwoorden: verhalen van mensen en bewarende eigenarbeid. In de omvorming van de samenleving in de richting van wat  een participatiesamenleving wordt genoemd, zijn dit twee essentiële principes. Onder de noemer ‘Leven in het Dorp’ worden deze twee principes al meer dan tien jaar in praktijk gebracht door de kernteams in de verschillende dorpen. Ieder op eigen wijze. In samenspraak en samenwerking met andere initiatieven in de dorpen, vaak aangezwengeld en versterkt door de dorpsoverleggen. Deze hebben zich ook al meer dan tien jaar geleden omgevormd van dorpsraden die verbindingsofficieren waren tussen dorp en gemeente, naar dorpsoverleggen die mensen in de dorpen aanmoedigen hun eigen verhalen te vertellen en op basis daarvan eigen initiatieven te nemen die nodig zijn voor het bewaren en verbeteren van de kwaliteit van leven.

Vanwege deze bewegingen en initiatieven vanuit de samenleving zelf staat Peel en Maas hoog aangeschreven bij collega-gemeenten in heel het land. En dan krijg ik vorige week een onderzoek van het bureau Motivaction onder ogen dat concludeert dat de bevolking van Peel en Maas de hekkensluiter is wat betreft de houding tegenover de participatiesamenleving. Nou ja, het zal aan de definities liggen die in dat onderzoek gebruikt worden, want de werkelijkheid laat een heel ander beeld zien. Misschien wint zo’n onderzoek aan kracht en relevantie als de definities die gebruikt worden om de werkelijkheid te meten iets meer afgestemd worden met de verhalen van mensen en de bewarende eigenarbeid van burgers in de levende werkelijkheid van onder meer Peel en Maas.

Raf Janssen 
Meer columns van Raf Janssen leest u hier.