Verdeelmodellen ‘sociaal’ deugen niet

De verdeelmodellen voor jeugd, zorg en werk en inkomen deugen niet en moeten onder de loep worden genomen. Niet alle gemeenten houden geld over én hebben evenmin reserves om de forse tekorten te dekken. Er moet een vangnet komen voor gemeenten die echt niet met hun budgetten uitkomen.

Verkeerde keelgat

Dat bepleit wethouder Thea Koster (jeugd, CDA) van Leeuwarden. Zij reageert daarmee op het nieuws dat gemeenten vorig jaar 1,2 miljard euro over hebben gehouden op de jeugdhulp en de Wmo en een tekort noteerden van 0,4 miljard op werk en inkomen, en de verontwaardigde reacties daarop. Zeker die van staatssecretaris Martin van Rijn (VWS, PvdA) – ‘dit werpt een totaal ander licht op de signalen van gemeenten die denken dat ze tekort komen op de Wmo en jeugd. Daarmee voeren we voortaan een ander gesprek.’ – is in Leeuwaarden in het verkeerde keelgat geschoten.

Oplopend tekort

Leeuwarden komt dit jaar uit op een tekort van 9,5 miljoen euro, op een begroting van zo’n 92 miljoen euro. Bij de jeugdzorg duikt de gemeente voor 6,5 miljoen euro in de rode cijfers tekort en op de Wmo en Participatiewet samen komt de gemeente uit op een tekort van drie miljoen. Voor 2017 ziet het er nog slechter uit. ‘We stevenen komend jaar af op een tekort van 12 miljoen’, aldus Koster. Op de jeugdzorg zal het tekort op 7 miljoen euro uitkomen, op de Participatiewet 3 miljoen en op de Wmo 2 miljoen euro.

Geen reserves

‘Wij hebben geen reserves binnen het sociaal domein om deze tekorten te dekken.’ De budgetten voor het sociaal domein zijn weliswaar ontschot en gemeenten mogen een tekort op bijvoorbeeld de Participatiewet dekken vanuit de Wmo, maar ook dat is voor Leeuwarden geen optie. ‘Onderling compenseren kunnen we niet, omdat we op alle drie de taken een tekort hebben. Stoppen met zorg willen we niet. De tekorten leggen echter wel een heel zwaar beslag op andere taken.’

Schrijnend

‘Den Haag’ moet goed kijken naar de (gevolgen voor individuele gemeenten) verdeelmodellen op basis waarvan het macrobudget over de gemeenten worden verdeeld, vindt Koster. ‘Met die verdeelmodellen is iets niet in de haak. Niet alleen wij, maar ook andere gemeenten zoals Almere en Zoetermeer komen niet uit met de budgetten. Aan de andere kant houden onder meer kleine gemeenten in Friesland geld over. Dat is wel schrijnend.’ Gemeenten die er in het ene model slechter vanaf komen dan in het andere, redden het per saldo misschien nog wel. Maar ook op dat punt zit het Leeuwarden tegen, aldus Koster. ‘In alle drie de verdeelmodellen worden we zwaar getroffen. De komende jaren hebben we geen geld voor nieuw beleid. Aan de raad hebben we maandagavond een pakket aan maatregelen gepresenteerd, waarmee we toewerken naar een situatie waarin we in 2021 met het rijksbudget kunnen toekomen, maar de komende vier jaar moeten we bezuinigen en miljoenen euro’s uit eigen reserves bijleggen.’

Noodfonds

Diverse Kamerleden hebben gisteren in het vragenuurtje Van Rijn om opheldering gevraagd, waaronder Mona Keijzer (CDA) en Linda Voortman (GroenLinks). Voortman wil een noodfonds voor schrijnenende gevallen. Keijzer wil vooral actie van de staatssecretaris. Gemeenten die om budgetairre redenen geen goede zorg verlenen, moeten door Van Rijn 'binnen een week' worden achterhaald en hen worden gedwongen ‘desnoods dwingt goede zorg te geven’.