Doeltreffend inspelen op uitdagingen binnen Jeugdhulp en Onderwijs

Allemaal wensen we dat kinderen gezond en gelukkig kunnen ontwikkelen en opgroeien. Toch ligt de weg naar een kansrijke toekomst bezaaid met uitdagingen en hindernissen, bijvoorbeeld op het vlak van leerproblemen, prestatiedruk, emotieregulatie, of gedragsvraagstukken. Situaties waarbij extra ondersteuning vanuit het Onderwijs, of Jeugdhulp vanuit een lokaal team uitkomst zouden kunnen bieden. Helaas sluiten deze verschillende vormen van ondersteuning die elk eigen financieringsstromen kennen vaak niet goed op elkaar aan. Hierdoor ontstaat fragmentatie van ondersteuning, waardoor de aansluiting van het aanbod op de hulpvraag en integraliteit tegengewerkt kan worden.

Onbenutte kansen

In dit artikel bekijken we onbenutte kansen op het snijvlak van Jeugdhulp en Onderwijs, met name kansen die zich voordoen op het gebied van (datagedreven) samenwerking. Als data-adviseurs op deze beleidsterreinen zien we dat beleidsmedewerkers keuzes veelal baseren op visievorming, beleidsstukken, enkele ervaringen, of op ervaringen van buurgemeenten. Data spelen hierin slechts een ondergeschikte rol. En hoewel het belang van datagedreven werken wel erkend wordt en men bepaalde databronnen raadpleegt, komt het samenbrengen van diverse databronnen en het analyseren vanuit een breder perspectief nog niet van de grond. Deze integrale datagedreven aanpak biedt echter juist een solide basis voor weloverwogen beleidskeuzes en een doeltreffende en gerichte uitvoering van de Jeugdwet en Wet Passend Onderwijs.

Potentiële winst

Een datagedreven benadering van de samenwerking tussen Jeugdhulp en Onderwijs kan diverse voordelen opleveren. Door gerichte data-analyse kunnen betrokken partijen het aanbod van onderwijs- en zorgdiensten beter op elkaar en op de specifieke behoeften van de doelgroep afstemmen. Daarnaast kan data-analyse een efficiëntere inzet van mensen, middelen, en budgetten bewerkstelligen. Nu jeugdzorgkosten bij gemeenten hoog zijn en het gevreesde ravijnjaar in 2026 in aantocht is, is dit dan ook noodzaak. Data-analyse legt bloot waar haperingen optreden in processen, biedt inzicht in onnodige dubbelingen in geleverde zorg en ondersteuning, en maakt daarmee een doelmatiger toewijzing van hulpbronnen mogelijk. Een datagedreven aanpak fungeert dus als een strategisch kompas om doeltreffend in te spelen op uitdagingen binnen Jeugdhulp en Onderwijs.

Adviezen binnen de samenwerking

Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) benadrukt het belang van een goede samenwerking tussen Onderwijs en Jeugdhulp. Het rapport “Met andere ogen”[1] in 2018 gepubliceerd door de VNG biedt waardevolle adviezen voor effectievere samenwerking tussen de domeinen Onderwijs en Jeugdhulp. Een aantal adviezen uit dit rapport, vandaag de dag nog steeds van groot belang, hebben we hieronder uitgelicht:

1. Maak brede lokale afspraken over jeugd onder regie van de gemeente; 
2. Monitoring dient plaats te vinden op het niveau waarop gezamenlijke afspraken zijn gemaakt, zodat dit leidt tot lerende organisaties;
3. Budgetten en beleid moeten enige flexibiliteit kennen, zodat onderwijs- en zorgbudgetten gezamenlijk ingezet kunnen worden om beter maatwerk te kunnen leveren.

Sinds 2018 zijn veel gemeenten hard aan de slag gegaan met de adviezen vanuit de VNG. Echter blijft veel data in de praktijk nog onbenut, omdat men niet goed weet hoe ze een datagedreven aanpak vorm moeten geven. Hoe kan men bijvoorbeeld monitoren of brede lokale afspraken worden nageleefd en of deze de gewenste resultaten opleveren? Hoe kan men op basis van data-analyse komen tot een slimmere inzet van budgetten? In de praktijk blijkt vaak dat er belemmeringen zijn op een aantal vlakken, waardoor de concrete uitvoering van een dergelijke datagedreven aanpak bemoeilijkt wordt. Hieronder geven we een aantal tips die gemeenten helpen zo’n aanpak op te stellen, zodat ze op een datagedreven manier met de VNG-adviezen aan de slag kunnen.

Tips

1. Gezamenlijk draagvlak: bouwen aan begrip en enthousiasme

Het creëren van gezamenlijk draagvlak is van cruciaal belang voor het succes van datagedreven werken. Bouw aan begrip en enthousiasme binnen alle betrokken partijen, van beleidsmakers tot uitvoerende teams. Communiceer de voordelen en mogelijkheden van datagedreven samenwerking duidelijk en zorg ervoor dat iedereen het belang begrijpt en ondersteunt.

2. Datageletterdheid en databewustzijn

Het succes van een datagedreven aanpak begint bij het vergroten van datageletterdheid binnen de betrokken medewerkers en het creëren van databewustzijn bij stakeholders. Het is belangrijk dat de aangewezen medewerkers beschikken over de nodige vaardigheden om data effectief te gebruiken, lezen, en interpreteren (datageletterdheid). Let op, niet iedere betrokkene hoeft dezelfde vaardigheden te hebben rondom datageletterdheid. Er dient een duidelijke taak- en rolverdeling te zijn, en daarop aansluitend voldoende inzet van trainingen en educatieve programma's om datageletterdheid te versterken.

3. Integraal overzicht van beschikbare data

Een integrale datagedreven aanpak vereist een overzicht van beschikbare data bij diverse betrokken partijen en openbare bronnen. Op zowel het terrein van Jeugdhulp als Onderwijs zijn er tal van data beschikbaar. Denk aan data vanuit de lokale teams, maar bijvoorbeeld ook vanuit Leerplicht, schoolmaatschappelijk werk, of openbare databronnen. Het verkrijgen van integraal zicht op de relevante beschikbare data stelt beleidsmakers en uitvoerders in staat om gerichter relevante data te raadplegen. Dit overzicht blijkt er in de praktijk vaak niet te zijn.

4. Borging via leercyclus

Om een duurzame datagedreven benadering te waarborgen, moet deze zijn ingebed in een structurele cyclische evaluatie, bijvoorbeeld via een PDCA-cyclus (Plan, Do, Check, Act). Door regelmatige evaluaties kan de effectiviteit van de datagedreven aanpak worden gemeten en kunnen verbeteringen worden geïdentificeerd. Dit cyclische proces zorgt voor continue borging van de aanpak.

Conclusie

Een datagedreven samenwerking tussen Onderwijs en Jeugdhulp is van belang gebleken voor een betere ontwikkeling van jeugdigen. Onbenutte kansen liggen in datagedreven samenwerking, die een solide basis vormt voor beleidskeuzes en uitvoering hiervan. Een datagedreven benadering kan hierin leiden tot efficiëntere inzet van middelen en budget. Adviezen van de VNG, aangevuld met praktische tips voor gemeenten, zoals het vergroten van datageletterdheid, het creëren van overzicht van beschikbare data, en een structurele leercyclus borgen kunnen partijen verder op weg helpen. Deze stappen zijn cruciaal voor duurzame verbeteringen en daarmee beter toekomstperspectief voor de jeugdigen.

[1] Peeters, R., Zunderdorp, M., Lamers, M. en Rats E. (2018). Mét andere ogen. Den Haag: coalitie onderwijs- zorg-jeugd.