Utrechts vermogensonderzoek niet discriminerend

De gemeente Utrecht maakte geen ongeoorloofd onderscheid qua afkomst tussen burgers door vermogensonderzoek in het buitenland te verrichten naar bijstandsgerechtigden. Dat oordeelt de Centrale Raad voor Beroep (CRvB) in een vijftal zaken.

Risicoprofiel

De gemeente Utrecht startte in september 2014 het project ‘Vermogen in het buitenland’, waarvoor het college een risicoprofiel had opgesteld. Utrechtse uitkeringsgerechtigden die buiten Nederland zijn geboren en sinds 2010 langer dan 28 aaneengesloten dagen in het buitenland op vakantie zijn geweest, maakten kans om aan een vermogenscontrole te worden onderworpen. Van een steekproef hing af wie ook daadwerkelijk gecontroleerd werd. Vijf Utrechters van Turkse afkomst die als gevolg van de controles geen uitkering meer ontvingen (en soms met terugvorderingen of boetes te maken kregen) lieten het daar niet bij zitten, maar vingen bot bij de rechtbank midden-Nederland en gingen naar de Centrale Raad van Beroep. Hun advocaten betoogden onder meer dat de gemeente Utrecht in strijd met het discriminatieverbod handelde.

Weinig sprake verschillende behandeling

De Centrale Raad van Beroep zet een streep door die betogen. Gemeenten zijn volgens de CRvB bevoegd om risicoprofielen op te stellen om zo gericht mogelijk rechtmatigheidsonderzoek te doen. De ‘zeer zwaarwegende redenen’ die nodig zijn voor het werken met risicoprofielen, worden gegeven in de Participatiewet. Daarnaast is van verschillende behandeling in vergelijking met in Nederland geboren uitkeringsgerechtigden maar weinig sprake omdat naar in Nederland geboren uitkeringsgerechtigden ook rechtmatigheidsonderzoek wordt gedaan.

Objectief en relevant

Volgens de CRvB is ook van belang dat de gemeente Utrecht zich niet op één bepaalde afkomst in het bijzonder heeft gericht. ‘Zou het onderzoek zich wel tot één specifiek geboorteland hebben beperkt, dan zou dat vanwege het stigmatiserend effect in beginsel niet toelaatbaar zijn in het kader van de toets aan het discriminatieverbod’, aldus de Raad. Ook bevindt de Raad de selectiecriteria als ‘relevant en objectief’ doordat gelet is op het vakantiegedrag van uitkeringsgerechtigden ‘omdat degenen die over inkomens- en vermogensbestanddelen beschikken in het buitenland, om die te beheren en te onderhouden of daarvan gebruik te maken, vaker langdurig naar de plaats zullen gaan waar die middelen zich bevinden’.   

Uitsluitend onderzoek Turkse bijstandsontvangers

De gemeenten Almelo, Eindhoven en Tilburg werden eind vorig jaar door de CRvB teruggefloten omdat zij zich in rechtmatigheidsonderzoek uitsluitend op uitkeringsontvangers van Turkse afkomst richtten. Daarmee handelden deze gemeenten wel in strijd met het discriminatieverbod. De Tilburgse wethouder Erik de Ridder (werk en inkomen, CDA) liet toen weten zich te beraden op een gang naar de Europese rechter.