Dakloosheid is een huisvestingsprobleem

Gemeenten zien dakloosheid vaak niet als huisvestingsprobleem, maar als sociaal, psychisch en maatschappelijk probleem. Dat is het ook, maar eerst een huis werkt voor een grote groep beter.

Huisvesting goedkoper

Housing First is het toverbegrip in de daklozenopvang. Dakloze mensen krijgen eerst een woning en vervolgens intensieve, integrale ondersteuning. Zeventien steden passen de methode al toe, aldus Rina Beers van Federatie Opvang. Ze noemt het een effectieve manier om mensen er weer bovenop te helpen. ‘Daarbij is huisvesting veel goedkoper dan opvang voor tienduizenden euro’s.’ Ook voormalig daklozen zijn tevreden over de aanpak. ‘De cijfers van kwaliteit van leven zijn nergens zo hoog.’

1000 woningen erbij
De gemeente Amsterdam gaat 4,4 miljoen bezuinigingen op beschermd wonen en 3 miljoen op de organisatiekosten dak- en thuislozen en zet in op meer ambulant aanbod en snellere doorstroming van de 24-uursopvang naar begeleid wonen. Als tegenprestatie voor de bezuiniging zegt het college 1000 woonplekken toe voor 2018. Een duidelijke voorwaarde van de SP. ‘Woningen bijbouwen of creëren in leegstaande gebouwen of kantoren. Met woningcorporaties is hierover al een convenant gesloten’, aldus het Amsterdamse raadslid Nelly Duijndam van coalitiepartij SP. ‘De 24-uursopvang is erg duur, dus moeten we schulden sneller oplossen en ons richten op begeleid wonen en zelfstandige woningen. Uitgangspunt is: geen mensen op straat.’

Aantal daklozen Arnhem gehalveerd
Dat is ook het uitgangspunt in Arnhem. In 2011 zag in het programma ‘Minder opvang, beter leven’ het licht en ook hier komt Housing First terug. De gemeente werd geconfronteerd met een korting tot 40 procent in 2014 ten opzichte van 2011, vanwege de herverdeling van de doeluitkering van het rijk voor maatschappelijke opvang. Dat betekende 4 miljoen bezuinigen op een budget van 10 miljoen. Toch werd met de nieuwe persoonsgerichte aanpak het aantal daklozen gehalveerd, toont de gemeente in haar eindevaluatie. De aanpak wordt nu regulier beleid.

Mensen niet in systeem houden
De eerste doorbraak was dat niet IrisZorg, instelling voor verslavingszorg en maatschappelijke opvang, maar de GGD als onafhankelijke organisatie daklozen ging tellen. ‘We verwachtten 600 mensen in de maatschappelijke opvang, maar het bleek een stabiel aantal van 150 te zijn’, aldus programmamanager Ron van der Linden.  Tweede doorbraak was dat door de zorg niet meer “mensen in het systeem werden gehouden”. ‘Dat was een enorme omslag voor organisaties in de maatschappelijke opvang. Medewerkers waren heel erg begaan met de daklozen, maar spoorden ze tot dan toe niet voldoende aan uit de opvang te komen.’

Dakloosheid is huisvestingsprobleem
Daklozenopvang zou geen vangnet moeten zijn, maar een trampoline, stelt Nienke Boesveldt die dit voorjaar promoveerde aan de Vrije Universiteit op daklozenbeleid in Amsterdam, Kopenhagen en Glasgow en ook projectmanager maatschappelijke opvang is bij de gemeente Amsterdam. Het Schotse Glasgow gaat zakelijker met het onderwerp om dan Kopenhagen en Amsterdam, ontdekte ze. In Glasgow heeft 34 procent van de daklozen binnen een jaar een woning, in Amsterdam is dat 17 procent. ‘Glasgow heeft meer daklozen, maar de gemeente moet hen binnen een jaar een huis aanbieden. Dakloosheid is daar een huisvestingsprobleem.’

Zelf woningen kopen
Volgens Boesveldt moet het zwaartepunt van het daklozenbeleid verschuiven van de zorg- naar de huisvestingshoek. ‘Glasgow heeft met nationale wetgeving een steun in de rug. In Noorwegen en Finland bestaan Housing Banks. In Nederland is weinig besef van de gevolgen voor de woningmarkt als mensen langer thuis blijven wonen.’ Gemeenten en organisaties als IrisZorg zouden zich moeten gaan mengen in de vastgoedmarkt. ‘Ga zelf woningen kopen in plaats van wachtlijsten beheren. Als de intergemeentelijk focus daar op komt te liggen, is het oplossen van dakloosheid een haalbare kaart.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 15 van deze week. (inlog)