Veel gemeenten treuzelen met anti-discriminatie

Slechts een derde van alle gemeenten voert actief beleid tegen discriminatie. Dat kan en moet beter, vindt onderzoeker Hanneke Felten. Er is een rijk palet aan acties die gemeenten kunnen ondernemen.

Rechtsextremisme

‘Verwerpelijk en on-Venloos’, karakteriseerde burgemeester Antoin Scholten de racistische leuzen die in zijn stad verschenen. De woorden White Lives Matter, die worden gebruikt door rechtsextremistische, neo-nazistische groepen, werden eind december vorig jaar geprojecteerd op de gevel van een UWV-gebouw in
Venlo. Dezelfde woorden verschenen op oudjaarsnacht op de Rotterdamse
Erasmusbrug, samen met andere racistische leuzen. Zo kwam onder andere een uitspraak van een bekende Amerikaanse neonazi voorbij. ‘Een schande dat dit gebeurt in de stad die door de nazi’s is platgebrand’, reageerde burgemeester Ahmed Aboutaleb.

Onbewuste vooroordelen

Het is goed dat de burgemeesters zich uitspreken tegen racisme in hun stad, vindt Hanneke Felten, onderzoeker en projectleider op het gebied van de bestrijding van discriminatie bij kennisinstituten Movisie en KIS (Kennisplatform Inclusief Samenleven). ‘Het is belangrijk dat deze burgemeesters uitdragen dat racisme niet normaal is. Het is mooi dat ze refereren aan de lokale identiteit. We zien in onderzoek dat mensen meer hun best doen om niet te discrimineren als ze het idee hebben: in mijn groep hoort dat niet. Zelfs de meer onbewuste vooroordelen worden daardoor verminderd.’

Er zijn ook minder goede voorbeelden, merkt Felten op. ‘In Giethoorn werden een moeder en zoon van Turkse afkomst door buurtbewoners weggepest. Daarover bleef de gemeente opvallend stil. Door niks van zo’n incident te zeggen, wek je de indruk dat het normaal is. Maar het is natuurlijk niet normaal: discriminatie is verboden, dat staat in onze Grondwet en in het wetboek van strafrecht.’

Eigen plan

Het stellen van een duidelijke maatschappelijke norm is maar een van de manieren om discriminatie op lokaal niveau te voorkomen, zegt Felten. Wat haar betreft zou elke gemeente een eigen plan moeten hebben om discriminatie tegen te gaan. Uit onderzoek van Movisie en KIS blijkt echter dat bijna twee derde van de gemeenten in 2022 nog geen antidiscriminatiebeleid heeft. Dat was slechts een minimale verbetering ten opzichte van vijf jaar eerder. Wel geven steeds meer gemeenten aan, te werken aan dergelijk beleid.

Wat Felten verstaat onder lokaal antidiscriminatiebeleid? ‘Een goed doordacht actieplan over hoe je discriminatie voorkomt en vermindert. In welke domeinen ga je aan de slag? In de sport, in de wijken, op de arbeidsmarkt, of overal? Welke partners hebben daar een rol in? Dat staat in zo’n plan allemaal beschreven. Dat omvat dus meer dan alleen: hier kun je discriminatie melden.’

Regenboogsteden

Gemeenten zijn verplicht om een zogenoemde antidiscriminatievoorziening (ADV) te hebben. Daar kunnen inwoners incidenten van discriminatie melden. Verder dan dat gaat de wettelijke verplichting niet. Felten: ‘Maar het is wel de bedoeling dat gemeenten meer doen dan dat.’

In een recente Kamerbrief gaf minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken, CDA) aan dat ze gemeenten wil aansporen om lokaal beleid tegen discriminatie op te zetten. Ze wil gemeenten daar ook bij helpen, door handreikingen beschikbaar te stellen en webinars en gesprekken te organiseren. Felten vermoedt dat geoormerkt geld zou kunnen helpen om een impuls te geven aan de lokale aanpak van discriminatie. ‘Op dit moment is er alleen geoormerkt geld voor beleid rondom de discriminatie van de lhbti-gemeenschap: de Regenboogsteden worden financieel ondersteund door het rijk. Dat heeft enorm geholpen. Vijftien jaar geleden zeiden sommige gemeenten nog: “Nee hoor, wij hebben geen homo’s”. Dat is echt veranderd.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week.