Twee werklozen voor een Pool

Eerst waren er de Melkertbanen. Langdurig werklozen konden een baan krijgen bij gemeentelijke en non-profit instellingen. Doel was op termijn een vaste baan. Daar wrong echter de schoen. Tienduizenden werklozen kregen gesubsidieerd werk, miljarden gingen op aan loonkostensubsidies, de uitstroom naar regulier werk bleef steken op zes procent.

Toen kwamen de Instroom – Doorstroom banen, ofwel de ID-banen. Langdurig werklozen konden op grond van die regeling ook met een loonkostensubsidie aan het werk in de marktsector, voor maximaal 130 procent van het minimumloon. De ID-banen bleken aan hetzelfde euvel te leiden als de Melkertbanen: hoge kosten en een gebrek aan doorstroming.

In 2007 kwam het kabinet met de volgende loot aan de tak van de gesubsidieerde arbeid: de participatiebanen. Gemeenten kunnen langdurig werklozen die niet zelf aan de bak komen een baan met behoud van uitkering aanbieden. Deelname is verplicht op straffe van een korting op de uitkering. Het werk mag geen bedreiging vormen voor bestaande banen en geen gesubsidieerde vorm van gewone arbeid zijn. Het gaat om nuttige activiteiten voor de samenleving, gericht op re-integratie van de langdurig werkloze.

Tot zover de theorie. In de praktijk is de participatiebaan verworden tot een pool waaruit werkgevers gratis en vrijblijvend arbeidskrachten kunnen putten. Om maatschappelijk nuttige taken gaat het allang niet meer, tenzij werk op de Bloemenveiling Aalsmeer, als tomatenplukker bij een tuinderij of als vakkenvuller bij de HEMA als niet concurrerende en maatschappelijk nuttige activiteiten worden gezien. Arbeidsritme zullen ze er wel opdoen, maar wat heb je eraan als je na twee jaar aan de kant wordt geschoven voor de volgende gratis arbeidskracht.

Het gaat inmiddels zelfs zo ver dat re-integratiebedrijven de bijstandsgerechtigden met een participatiebaan tegen een laag tarief doorverhuren aan commerciële bedrijven. Een van die re-integratiebedrijven, Pantar in Amsterdam, stelt zelfs onomwonden dat je voor de prijs van tien Polen wel twintig bijstandsgerechtigden kunt krijgen.

Gesubsidieerd werk is nodig. Er is nu eenmaal een groep mensen die een dusdanige afstand tot de arbeidsmarkt heeft, dat die niet zomaar te overbruggen is. Deze mensen zijn, botweg gesteld, hun cao-loon niet waard. Dat ligt anders wanneer ze al twee jaar voor een werkgever actief zijn. De FNV stelt voor werkgevers te verplichten deze mensen na de ‘gratis’ periode van twee jaar in dienst te nemen. Dat kan echter weer leiden tot een afname van het aantal participatiebanen.

Een middenweg kan zijn om een werkgever voor een bepaalde functie alleen opnieuw een bijstandsgerechtigde met behoud van uitkering te gunnen, wanneer de vorige een vaste aanstelling heeft gekregen, of dat nu bij het betreffende bedrijf is of niet. Op die manier wordt de werkgever gestimuleerd serieus werk te maken van de re-integratie en krijgt hij opnieuw een gesubsidieerde medewerker. Financieel interessant voor de werkgever en de gemeentelijke uitkeringsinstantie. En een extra prikkel om iemand met een participatiebaan een reguliere baan te geven.

Eric de Kluis