Tienpuntenplan voor betere jeugdzorg

De jeugdzorg moet hoognodig op de schop. Zo moet in elke gemeente een privaat georganiseerde eerstelijnsvoorziening voor de jeugdzorg komen. Daar moeten landelijke basisnormen voor komen. Het rijk moet gemeenten tot zo’n voorziening verplichten. Er moet een ministerie voor Jeugd en Gezin komen.

Nationale tarieven

Het rijk moet de kosten voor specialistische jeugdzorg voor zijn rekening nemen, de zogeheten medische verwijsroute moet blijven en het aantal praktijkondersteuners bij huisartsen moet worden uitgebreid. Er moet paal en perk worden gesteld aan de winstuitkering van zorgorganisaties. Ook moeten nationale tarieven worden vastgesteld en langjarige contracten worden afgesloten. Dit zijn enkele onderdelen van het Manifest Jeugdsprong; het advies van FNV en Stichting Beroepseer voor een betere jeugdzorg. Het manifest omvat tien aanbevelingen om de jeugdzorg opnieuw in te richten. ‘Het jeugdzorgstelsel moet zo ingericht zijn, dat alles daarin dienend is aan écht doen wat nodig is’, aldus het manifest. Het advies is maandagmiddag gepresenteerd.

 

Kostenbeheersing

De decentralisatie jeugdzorg is ‘teleurstellend verlopen’, aldus het manifest. ‘Veel gemeenten hebben zich losgemaakt van inhoudelijke visie en zijn zich de afgelopen jaren tegenover de jeugdzorg gaan opstellen als manager en inkoper, waarbij ze met bureaucratische controle krampachtig stuurden op kostenbeheersing.’ Er is een nieuwe, gemeenschappelijke visie op jeugdzorg nodig en er moet minder focus komen op kostenbesparing. ‘Sturen op kosten betekent minder kwaliteit, maar sturen op kwaliteit verlaagt kosten.’ Die gemeenschappelijke visie moet door alle betrokkenen worden opgesteld, inclusief gemeenten en rijk.

 

Flip the system

Ten eerste moet er een andere sturingsfilosofie komen: flip the systeem. Er moet systematisch van beneden naar boven bekeken worden wat ‘beneden’ nodig is en door wie en op welke schaal dat het best gerealiseerd kan worden, aldus het manifest. Daarvoor staan vooral professionals en cliënten aan de lat. Ouders, kinderen, jongeren en professionals moeten zoveel mogelijk samen aan het roer komen en zeggenschap krijgen over de jeugdzorg, vinden FNV en Stichting Beroepseer. ‘Alleen op deze manier kan voorkomen worden dat de basis van de jeugdzorg stuurloos wordt door wisselende beleidsopvattingen van steeds veranderende politieke meerderheden.’

 

Wetten ontschot

Daarnaast moeten er preventieve voorzieningen buiten de jeugdzorg worden opgezet, waarmee de druk op de jeugdzorg kan worden verminderd. Preventieve hulp en steun moet beschikbaar komen via voorzieningen waar jongeren en hun gezin in hun dagelijkse leven mee te maken hebben. Gedacht wordt aan het onderwijs, de jeugdgezondheidszorg, kinderopvang, de sportclub en de (huis)arts. De Jeugdwet, Wmo en de Wet publieke gezondheid, moeten worden ontschot.

 

Landelijke basisnormen

Elke gemeente moet daarnaast een hoogwaardige professionele eerstelijns Jeugd- en Gezinsteam (JGT) inrichten. Daar komen alle vragen en zorgen over opgroeien en opvoeden binnen en worden adviezen en lichte kortdurende hulp gegeven. De medewerkers van deze teams regelen tevens de indicatie en doorverwijzing, ook naar (hoog)specialistische hulp. Deze teams worden een verplichte decentrale non-profit basisvoorziening, zo is het idee van FNV en Stichting Beroepseer, en moeten volgens landelijke basisnormen worden ingericht. De professionals uit die teams zijn geen ambtenaar en ook niet in dienst bij of gedetacheerd door organisaties die (hoog)specialistische jeugdzorg bieden. Zij moeten wel aan de gemeente verantwoording afleggen. 

 

Afbakenen jeugdzorgplicht

Huis- en jeugdartsen en jeugdartsen moeten jongeren naar jeugdzorg kunnen blijven verwijzen. Deze medische verwijsroute moet niet uit de Jeugdwet worden geschrapt. Wel moet de reikwijdte van de gemeentelijke jeugdzorgplicht worden afgebakend. De inkoop van (hoog)specialistische jeugdzorg moet bij gemeenten worden weggehaald en door het rijk worden betaald. In de verplichting dat gemeenten deze hulp regionaal moeten gaan inkopen, heeft FNV en Stichting Beroepseer geen fiducie. Beiden stellen voor de inkoop te laten regelen door regionale coöperaties van eerstelijns jeugdzorgprofessionals, cliënten en ervaringsdeskundigen. Via een minister van Jeugd en Gezin krijgen zij subsidie, die wordt verdeeld op basis van een regionale visie en landelijke eisen en criteria. 

 

Verlengde jeugdzorg

Er moet één instantie komen voor kinderbescherming. Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en de Gecertificeerde Instellingen moeten daartoe worden samengevoegd tot een veiligheids- en beschermingsorganisatie. Het klacht- en tuchtrecht moet worden aangepast, zodat de positie van cliënten verbetert. De jeugdzorg moet niet ophouden bij 18 jaar, maar worden verlengd tot 27 jaar, zo staat verder in het manifest.

 

Toegangseisen

Aan organisaties die jeugdzorg willen verlenen, moeten vooraf landelijke toegangseisen worden gesteld. Dan kan ook het toezicht achteraf worden verbeterd. Zorgorganisaties met een winstoogmerk mogen jaarlijks niet meer dan tien procent van hun winst uitkeren. Op basis van kostprijsonderzoek moeten nationale tarieven worden vastgesteld. Voor zorgcontinuïteit, baanzekerheid, ontwikkeling en innovatie moeten langjarige contracten worden afgesloten.

 

Digitale hulpverlening

Er moet weer een ministerie voor Jeugd en Gezin komen. ‘Het is van groot belang dat de rijksoverheid structureel aandacht en geld besteedt aan wat ouders/opvoeders, kinderen en jongeren nodig hebben’, aldus het manifest. Als laatste van het tienpuntenplan benadrukken FNV en Stichting Beroepseer het belang van digitalisering. Het gaat daarbij om zowel digitale hulpverlening − dat door de coronacrisis in een ‘stroomversnelling’ is gekomen – als dataverzameling om zo de hulpverlening te verbeteren. ‘Wetenschappelijk verantwoord werken en beleid maken is in de jeugdhulp op dit moment sturen in de mist. Er is nog maar weinig te zeggen over hoe het nu gesteld is met het mentale welzijn van jeugdigen, wat de effecten zijn van beleidswijzigingen en van specifieke interventies.’ Er is een nationale digitale gezondheidsdatainfrastructuur nodig.

 

Aan het maandagmiddag gepresenteerde advies hebben onder andere jeugdzorgwerkers, werkgevers, wethouders, ouders, jongeren en leerkrachten en vele anderen meegewerkt.