Reeks oorzaken voor stijging jeugdzorg

Er is niet één oorzaak aan te wijzen die de stijging van het gebruik aan jeugdzorg verklaart. De groei van het aantal een oudergezinnen en de inhaalslag van hulp aan jongeren met een migratieachtergrond spelen wel mee.

Dat blijkt uit een analyse van CBS-gegevens door Divosa. Het netwerk voor gemeentelijke directeuren in het sociaal domein nam de jeugdzorgcijfers van 2015 tot en met 2018 onder de loep. In die jaren groeide het aantal jongeren dat jeugdzorg ontving met 50.000; een stijging van 13,2 procent. De gemeentelijk uitgaven aan jeugdzorg stegen in die jaren met 42 procent. Divosa wilde weten wat de oorzaak van die stijgende vraag naar jeugdzorg vandaan komt.

De groei zit vooral in de categorie ‘jeugdhulp zonder verblijf’. Daar was een stijging zichtbaar van 59.000 jongeren. In zwaardere zorgvormen zoals jeugdbescherming en reclassering was sprake van een lichte daling van 3.500 jongeren. PGB-zorg daalde met 11.000 jongeren. Er is niet één oorzaak aan te wijzen die de stijging van jeugdhulp zonder verblijf verklaart, stelt Divosa. Er zijn verschillende oorzaken, die bovendien per regio sterk verschillen. Ook de groei is per regio sterk wisselend. De drie jeugdzorgregio’s met de grootste groei zijn Utrecht Stad, Amsterdam Amstelland en Midden- Brabant, aldus Divosa in zijn analyse ‘Zicht op Jeugdzorg’.

Een verklaring van de groei ligt in de toename van het aantal eenoudergezinnen. Tussen 2015 en 2019 steeg dat van 545.000 naar 572.000 huishoudens. Dit verklaart echter niet alles, tekent Divosa aan. Gemeenten zeggen vaak dat (vecht) scheidingen – en daarmee de groei van het aantal eenoudergezinnen – een belangrijke oorzaak zijn van de groei van het beroep op de jeugdzorg. Dit speelt volgens Divosa vooral in jeugdzorgregio's met een lagere groei van de jeugdzorg dan gemiddeld. Per saldo ontloopt de groei van het aantal jongeren uit eenoudergezinnen met jeugdzorg de groei van jongeren uit tweeoudergezinnen nauwelijks: 21.000 tegen 18.500 jongeren.

Inhaalslag
Jongeren met een migratieachtergrond zijn lange tijd ondervertegenwoordigd geweest in de jeugdzorg. Zij krijgen minder vaak dan gemiddeld jeugdzorg. Het lijkt erop dat er nu sprake is van een inhaalslag. ‘Mogelijk weten gemeenten deze groepen beter te bereiken’, aldus Divosa.

De laagdrempelige toegang tot de jeugdzorg via bijvoorbeeld wijkteams kan daarin hebben bijgedragen. Bij kinderen met een Nederlandse achtergrond groeide het aantal kinderen in zorg tussen 2015 en 2018 met 29.000. Het aantal kinderen in zorg met een niet-westerse migratieachtergrond groeide met 16.000 en het aantal kinderen met een westerse achtergrond met ruim 5.000. De jeugdzorg onder de twee laatste groepen groeide vooral van 2015 op 2016. Daarna vlakt de groei af, met name van 2017 op 2018 onder jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond.

Ook de veelgehoorde verklaring bij gemeenten dat de groei van het aantal jongeren in jeugdzorg wordt veroorzaakt door de verlengde jeugdzorg na de achttiende verjaardag, komt slechts voor een deel uit. 11 procent van de groei in de jeugdzorg is te verklaren door de groei van zorg aan kinderen ouder dan 18 jaar, aldus Divosa. ‘De groei zit vooral bij de groep die altijd al veel jeugdzorg kreeg.’ Het gaat daarbij om jongeren tussen de 0 en 18 jaar.

Uit andere onderzoeken komt naar voren dat jeugdhulp toeneemt door maatschappelijke veranderingen en medicalisering, aldus Divosa. Ook de laagdrempelige gemeentelijke toegang speelt een rol. De stijgende gemeentelijke kosten voor jeugdzorg worden onder meer veroorzaakt door de toename van het aantal jongeren in de jeugdzorg. De hogere kostprijzen en de zwaardere of langduriger zorg leiden eveneens tot een stijging van de kosten. Daarnaast speelt het verdeelmodel gemeenten parten.