‘Stop met steggelen over budget jeugdzorg’

Zwijndrecht is de discussies over (extra) budget voor de jeugdzorg zat. De gemeente heeft in 2019 het roer omgegooid en de inhoud op de eerste plaats gezet. Goede hulp en ondersteuning aan de meest kwetsbare kinderen en gezinnen staat centraal. Niet alles kan, en zeker niet tot in de lengte der dagen. Zwijndrecht schrijft vrijwel geen rode cijfers meer op de jeugdzorg.

Tij keren

‘In 2019 liepen de tekorten in de jeugdhulp hard op en hebben we de regie naar ons toe getrokken.  De jeugdzorg moeten en gaan we beter regelen voor onze inwoners. Ik vind het dan ook een principieel punt om er daadwerkelijk te staan, om verantwoordelijkheid te nemen’, stelt jeugdwethouder Ronald de Meij (D66). Ook Zwijndrecht keek, net als vrijwel alle gemeenten, een aantal jaar aan tegen oplopende tekorten op de jeugdzorg. De gemeente heeft het hoofd niet in de schoot gelegd, maar alles in het werk gezet om op eigen kracht het tij te keren. Dat is volgens De Meij voor een groot deel gelukt.

 

Onzekere factor

De ‘beweging’, zoals De Meij het noemt en die Zwijndrecht vanaf 2019 in de jeugdzorg heeft ingezet, werpt inmiddels haar vruchten af. 2021 heeft Zwijndrecht vrijwel zonder tekorten op de jeugdzorg afgesloten. ‘Ook komend jaar komen we waarschijnlijk uit, al is corona een onzekere factor.’ Het is onzeker wat de uitgestelde vraag naar jeugdzorg vanwege corona gaat betekenen. Het is ook mogelijk dat problematiek die door corona is veroorzaakt of verergerd, straks voor een stijging zorgt in het aantal jongeren dat jeugdzorg nodig heeft. 

 

'Klaar is klaar'

‘We kijken sinds 2019 veel beter en pragmatischer naar wat werkt en bedenken samen met het gezin een passende oplossing. Daarnaast stellen we grenzen aan de jeugdzorg. Niet iedereen die bij het sociaal wijkteam aanklopt, krijgt jeugdzorg. Soms is het een probleem echt het pakkie an van de ouders en de jongeren zelf’, vertelt De Meij. ‘Als het nodig is, moeten jongeren hulp krijgen, dat staat buiten kijf. Maar dan moet het wel gaan om een behandeling of hulp die werkt, om zorg die effectief bewezen is. Als iets niet werkt, moeten we er mee stoppen.’ Hulp wordt ook niet oneindig voortgezet. ‘Goed is goed genoeg en klaar is klaar.’ De wethouder was ontevreden dat het jeugdteam, dat aanvankelijk regionaal was georganiseerd, niet integraal naar de problemen van de jongere en het gezin keek. Ook dat is veranderd. Het wijkteam van 0 – 100 jaar is de centrale spil in alle hulp in het sociaal domein in Zwijndrecht.

 

Resolutie VNG 

‘Via de inhoudelijke weg gaan we stap voor stap naar een betere jeugdzorg en financieel beheersbare situatie toewerken, en naar een situatie waarbij de maatschappelijke kosten goed uitlegbaar zijn. Het is raar om ons door financiën te laten leiden.’ Dat is ook wat hem stoort aan de resolutie van de VNG: het draait weer om geld en niet primair om de inhoud. Als die resolutie donderdag tijdens de algemene ledervergadering van de VNG wordt aangenomen, werken gemeenten niet meer mee aan de hervormingsagenda jeugd. Het college van Zwijndrecht heeft dinsdag besloten in te stemmen met de resolutie. ‘Het is onacceptabel dat het rijk de spelregels tijdens het spel verandert. Het is echter een heel slechte zaak dat gemeenten en rijk eindeloos steggelen over het geld en dat we landelijk op de inhoud niet verder komen.’

 

Dagelijkse leven

Het gaat De Meij om die inhoud, benadrukt hij meerdere keren tijdens het gesprek. Daarom ook heeft Zwijndrecht in 2019 het sociale wijkteam dichter naar de gemeente toegehaald. Twee externe partijen vormen het sociale wijkteam en krijgen subsidie van de gemeente, terwijl het wijkteam eerst regionaal was georganiseerd. Het sociale wijkteam is in de ogen van De Meij de basis van waaruit hulp en ondersteuning start. ‘De professionals in die wijkteams kennen de jongeren, de gezinnen, de wijken en de problematiek die er speelt. En daarmee wat er nodig is. Het wijkteam zoekt zo veel mogelijk een oplossing in het dagelijkse leven. De medewerkers kijken bijvoorbeeld wat de school of de sportvereniging aan ondersteuning kan bieden.’

 

Vechtscheidingen

Als dat niet afdoende is, geven de professionals in de wijkteams zelf hulp en ondersteuning. ‘Het wijkteam kijkt daarbij naar alle problemen die in het gezin spelen. In 90 tot 95 procent van de problemen spelen gezinsgebonden factoren mee.’ Met andere woorden: in de omgeving speelt iets waardoor de jongere problemen krijgt. ‘Denk aan vechtscheidingen, schulden in het gezin en opvoedingsvraagstukken, je moet natuurlijk wel de onderliggende problemen aanpakken, anders levert het geen duurzame oplossing op’, verduidelijkt De Meij. Als meer zorg nodig is dan het wijkteam kan geven, wordt de jongere/het gezin doorverwezen naar specialistische jeugdzorg. Voor ingewikkelde casussen heeft de gemeente een zorgmarinier. Zij wordt ingeschakeld als partijen elkaar niet in een oplossing kunnen vinden. ‘Het eerste wat zij dan doet is met het gezin praten en hen vragen wat zij zelf willen’, aldus De Meij. De zorgmarinier heeft min of meer een vrijbrief van zowel de jeugdwethouder als de burgemeester om te doen wat nodig is, ook als dat schuurt met wet- en regelgeving.

 

Koudwatervrees

De gemeente is daarnaast veel alerter op indicaties die voor gespecialiseerde jeugdzorg worden afgegeven. ‘Veel van de zorg liep jarenlang door. Dat hebben we als gemeenten ook laten lopen’, erkent De Meij. ‘Zeker net nadat gemeenten in 2015 verantwoordelijk werden voor de jeugdzorg hadden gemeenten last van koudwatervrees. Onder meer omdat we weinig inhoudelijke kennis in huis hadden.’ Zwijndrecht heeft ambtenaren aangetrokken met verstand van zaken. ‘We kunnen nu meer onze rol pakken.’ De contractmanagers van de regionale inkooporganisatie houden samen met het wijkteam daarnaast de duur van de indicaties in de gaten. ‘Daar sturen we stevig op.’

 

Hart op goede plek

Sinds 2019 heeft Zwijndrecht een flinke weg afgelegd en de klus is nog niet geklaard. Sinds 1 januari is er een ander inkoopkader en is geschrapt in het aantal aanbieders. Zowel ouders als aanbieders hebben volgens De Meij begrip voor de veranderingen die sinds 2019 zijn doorgevoerd. ‘Ouders zijn over het algemeen realistisch over wat ze van ons kunnen verwachten. Aanbieders hebben het hart op de goede plek en hebben het beste voor met de jongeren en het gezin. Ik ga er vanuit dat ze meebewegen.’ De jeugdwethouder vindt het erg dat rijk en gemeenten al zo lang met elkaar in de clinch liggen over het jeugdzorgbudget. ‘Er moet een adequaat jeugdbudget zijn en we moeten goede en effectieve hulp organiseren. Er zijn echter voldoende mogelijkheden om daar als gemeenten stappen in te zetten. Lokaal kun je veel doen.’