‘Steden dreigen sociale bommen te worden’

Het is een angstaanjagend aantal: 127.207 vrouwen, mannen en kinderen zijn de afgelopen negen maanden als vluchteling aan land gegaan op de Italiaanse kusten. Alleen al op Lampedusa streken er vorige week op één dag 5.000 neer. De situatie is volgens Italiaanse burgemeesters onbeheersbaar.

Italiaanse burgemeesters over vluchtelingengolf

Lampedusa is slechts het topje van de ijsberg van een enorm migratieprobleem. De hotspots verspreid over heel Italië zijn overvol, het aantal gerepatrieerde immigranten blijft dalen omdat de meeste landen de terugkeerprocedures niet afronden. Omdat het tot onbeheersbare situaties leidt, is het dringend noodzakelijk het probleem aan te pakken, en daarbij slogans, persoonlijke belangen en verkiezingscampagnes terzijde te schuiven. 

Carlo Cottarelli, directeur van het programma voor economische en sociale wetenschappen van de universiteit van Milaan, zegt hierover het volgende: ‘Italië heeft veel immigranten nodig vanwege de demografische crisis. Maar immigratie moet regelmatig en voorspelbaar zijn en wat we de afgelopen jaren in Zuid-Italië hebben gezien is allesbehalve regelmatig en voorspelbaar. De regering heeft de reguliere immigratievergunningen op gepaste wijze verhoogd, maar potentiële immigranten moeten beter geïnformeerd worden over het feit dat er goede kanalen zijn om Italië binnen te komen en dat zonder vergunning komen onnodig is en niet tot het gewenste resultaat zal leiden.’ 

De nieuwkomers zullen binnenkort naar veel Italiaanse steden worden overgebracht. De prefectuur streeft naar een ‘territoriaal gespreid opvangsysteem’ om te voorkomen dat mensen zich op dezelfde plekken concentreren. Hoewel de prefectuur talrijke aanbestedingen heeft uitgeschreven om de capaciteit van opvangcentra te vergroten, zijn er te weinig aanbiedingen binnengekomen. Nu zijn er slechts 3.100 tijdelijke opvangplekken.

Waar sturen we migranten naartoe als ze nergens heen kunnen? ‘We zijn vastbesloten om een zo wijd mogelijke spreiding van aankomsten te organiseren om een evenwicht tussen de regio’s te bereiken en de impact op lokale gemeenschappen te beperken’, verzekert minister van Binnenlandse Zaken Piantedosi. 

Criminele arbeid 

Maar burgemeesters klagen: ‘Steden dreigen sociale bommen te worden en af te glijden naar een echte humanitaire en sociale crisis’. En de Vereniging van Italiaanse Gemeenten (ANCI) vraagt de regering om het ‘Cutro’ immigratiedecreet 20/2023 te herzien. ‘Allereerst is de prioriteit om de reguliere stromen uit te breiden om het clandestiene vertrek te verminderen’, stelt de burgemeester van Pesaro, Matteo Ricci (Democratische Partij, links). ‘Vervolgens hebben we ‘wijdverspreide opvang’ nodig, verspreid over het hele nationale grondgebied, om niet te veel mensen te concentreren in gemeenschappen die net te klein zijn. En we hebben ook een speciaal fonds nodig om de kosten van opvang, integratie en beheer van minderjarigen te dekken. Zonder een gecoördineerd plan zullen gemeenten het niet aankunnen.’ 

Een sterke tegenstem komt van de burgemeester van Noventa Padovana, Marcello Bono (Lega, rechts), die tegen de herverdeling van migranten is: ‘Wij zijn tegen ‘wijdverspreide opvang’ omdat het een manier is om het probleem over het grondgebied te verspreiden. We kunnen geen tentsteden in onze gemeenten hebben.’ Maar Matteo Ricci antwoordt: ‘De rechtse regering legt het beheer van de stromen bij gemeenten en burgemeesters, we moeten ons best doen om het opvangproces te garanderen, maar het is tijd om een structurele oplossing te zoeken. Burgemeesters maken zich ook zorgen over het humanitaire aspect, want zonder rechten lopen we het risico migranten als spoken in onze straten aan te treffen, zonder papieren en zonder de mogelijkheid op regulier werk of op de wachtlijst voor een woning. Ze zullen onvrijwillig of onbewust criminele arbeid gaan verrichten om in hun levensonderhoud te voorzien.’ 

Dakloze minderjarigen 

De ‘invasie’ retoriek onder centrumrechtse burgemeesters volgt dezelfde extremistische lijn van Salvini. Terwijl de burgemeester van Ventimiglia, Flavio Di Muro (Lega), migranten de toegang tot openbaar water verbiedt, dragen andere gemeenten uiteindelijk de grootste last. De burgemeester van Fano, Massimo di Seri (Actie, geleid door Carlo Calenda, midden) beveelt aan dat ‘gemeenten, samen met de particuliere en tertiaire sector, moeten investeren in het activeren van ‘tweede overheidsopvangplekken’ voor minderjarigen en volwassenen, om de opvang van noodopvang om te vormen tot een systematische opvang. Door deel uit te maken van een overheidsnetwerk voor opvang kunnen gemeenten inspelen op behoeften zonder economische lasten, omdat ze volledig door de staat worden gedragen, en kunnen ze mensen, minderjarigen of volwassenen, naar werk en integratiemaatregelen voor huisvesting leiden, hoewel een gebrek aan sociale huisvesting eigenlijk het grootste probleem is dat zowel volwassenen als jongvolwassenen naar de rand van de samenleving duwt’. 
Investeren in ‘tweede opvang’ betekent volgens hem het delen van een project om in de buurt te blijven en niet alleen een tijdelijk traject. Bovendien ‘benadrukt het hoge aantal dakloze minderjarigen de noodzaak om ‘gemakkelijkere’ centra te plannen dan de gewone onderwijsgemeenschappen die de gewestelijke regelgeving voorziet’. 

Von der Leyen 

Lampedusa is het resultaat van een mislukking. Niet alleen van de regering-Meloni, die doet wat ze kan om een plotselinge noodsituatie te beheersen, ook al hebben de rechterlijke macht en Europa het bijna onmogelijk gemaakt om de migrantenaanval af te slaan die met de dag bepalender wordt. Als je geen zeeblokkade en afwijzingen kunt uitvoeren, omdat Brussel en de president van de Italiaanse Republiek Mattarella dat niet willen, maar je kunt zelfs de havens niet sluiten, omdat rechters je anders naar de gevangenis sturen op beschuldiging van het ontvoeren van migranten, wat kun je dan anders doen dan het werk van NGO’s nog ingewikkelder maken? 

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft tijdens haar bezoek aan Lampedusa een 10-punten actieplan gepresenteerd: inbeslagname en vernietiging van de boten van mensensmokkelaars; zeepatrouilles ondersteund door Frontex, het buitengrenzenagentschap van de EU; humanitaire corridors voor legaal aangekomen migranten; migranten overbrengen van Lampedusa naar andere bestemmingen, waarbij ze er bij de EU-landen op aandringt om het vrijwillige solidariteitsmechanisme te activeren om hen op te vangen op hun nationale grondgebied; de uitvoering van een overeenkomst met Tunesië versnellen, momenteel het belangrijkste vertrekpunt voor zeemigranten. Dit zijn enkele van haar beloften om Italië te steunen en de huidige uitdaging aan te pakken.