Blokhuis over jeugdonderzoek: ‘Kolossaal bedrag’

‘Het is een kolossaal bedrag’, stelt staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS). ‘Heftig’, zegt ook wethouder Eelco Eerenberg namens de VNG. Daarnaast overheerst bij gemeenten het gevoel van erkenning. Beiden reageren daarmee op het onafhankelijke onderzoek dat uitwijst dat gemeenten vorig jaar een tekort van tussen de 1,6 en 1,8 miljard euro op de jeugdzorg noteerden.

Financiële stappen

‘Mijn voorganger (Hugo de Jonge, red) had bij het verlenen van de onderzoeksopdracht niet het vermoeden dat het om zo’n groot tekort zou gaan’, vertelt Blokhuis vrijdagmiddag, net na het verschijnen van het onderzoek van AEF. ‘Dit tekort erkennen we als rijk. We trekken niet meteen de portemonnee, maar in februari willen we met een gezamenlijk voorstel komen over hoe we met de jeugdzorg verder moeten. Zoals eerder met de VNG afgesproken neemt een volgend kabinet daar een besluit over. Wel dient onze bestuurlijke weging als zwaarwegende inbreng voor het nieuwe kabinet. Daarnaast kijken we of we voor de korte termijn in financiële zin stappen gezet moet worden.’

 

Niet optimaal

Kabinet en VNG gaan de komende tijd in overleg over te nemen maatregelen om het stelsel houdbaar te krijgen. Het gaat dan niet alleen om het budget, maar ook om aanpassingen in het stelsel. In de ogen van Blokhuis heeft het onderzoek veel aanknopingspunten opgeleverd om met elkaar ook het inhoudelijke gesprek te voeren. ‘Hoe kan het dat jongeren de laatste jaren zoveel langer in zorg zitten? Ook blijkt uit het onderzoek dat de hulpverlening duurder is geworden. Daar moeten we goed naar kijken. Vanwege de wachtlijsten in de specialistische jeugdhulp moet vaak nee worden verkocht. De hulpverlening is nog niet optimaal. Daarnaast willen we van zware naar lichte hulp en af van het medicaliseren van jongeren.’

 

Aanpassing stelsel

Onderdelen van het stelsel moeten dus ook worden aangepast, aldus Blokhuis. In februari komen daarvoor de eerste contouren, die in overleg met kabinet en VNG worden geschetst. Dit betekent niet dat de in voorbereiding zijnde wetsvoorstellen van de baan zijn. Het gaat daarbij onder meer om de regionalisering van de jeugdhulp en sturing op tarieven. ‘Die voorbereidingen gaan door, maar ik sluit niet uit dat er aanvullende maatregelen zullen worden voorgesteld. Zo kan volgens het AEF-onderzoek winst – financieel als zorginhoudelijk – worden geboekt bij de inzet van praktijkondersteuners bij huisartsen. Aan dat soort maatregelen kan worden gedacht.’ Er is een flinke berg werk te verzetten, weet Blokhuis. ‘Gemeenten zitten vanwege de tekorten met de handen in het haar. We moeten ernaar toe werken dat gezinnen optimale zorg krijgen en dat voorkomen wordt dat gezinnen zorg krijgen als het niet nodig is.’

 

Erkenning

‘We zeggen al jaren dat het zo niet ging, dat we met het rijksbudget de Jeugdwet niet goed kunnen uitvoeren’, aldus wethouder Eerenberg (jeugdzorg, D66) namens de VNG. Dat het om zo’n omvangrijk bedrag ging, had de VNG niet gedacht. ‘Wij gingen uit van een bedrag van net boven het miljard. Dat het zoveel hoger is, is heftig.’ Het voelt als erkenning, stelt Eerenberg. Jarenlang lagen gemeenten en kabinet met elkaar overhoop over de ernst en hoogte van de tekorten. Nu heeft een onafhankelijk bureau het tekort klip en klaar in kaart gebracht. ‘Er is uitgekomen wat wij als gemeenten al jarenlang ervaren. Die 1,6 miljard die we tekortkomen, hebben we niet aan andere zaken kunnen uitgeven. We hebben moeten bezuinigen om dat tekort op te vangen, jaar op jaar.’

 

Onhoudbaar

De uitkomst van het onderzoek vraagt om een ‘krachtig antwoord’, aldus Eerenberg. ‘Het kabinet is daarbij als eerste aan zet. Gemeenten moeten snel duidelijkheid en comfort krijgen.’ Het is voor de VNG acceptabel dat een eerste plan er in februari moet liggen. ‘We zitten er bovenop. We laten dit niet weglopen. Zoals het nu gaat, is het onhoudbaar.’ Hoewel het kabinet in de ogen van Eerenberg als eerste aan zet is, is het ook een gezamenlijke opgave van rijk en gemeenten. De VNG wil met het rijk in gesprek over structureel extra geld en maatregelen om de uitvoering van de Jeugdwet financieel beheersbaar te maken. Als beide partijen er niet uitkomen, wordt een commissie van wijzen benoemd om met een arbitrage advies te komen.

 

Ingrijpende bezuinigingen

‘Het rapport laat feilloos zien waarom gemeenten bij dit kabinet steeds de noodklok hebben geluid’, laat de gemeente Zoetermeer in een reactie weten. Zoetermeer was een van de eerste gemeenten die in actie kwam tegen de alsmaar oplopende tekorten, en nog altijd strijdt voor een hoger budget. Gemeenten hebben de afgelopen jaren ingrijpende bezuinigingen en stevige lastenverhogingen doorgevoerd om de zorg voor kwetsbare jongeren te kunnen blijven bieden, stelt de gemeente. Daarbij kwamen gemeenten steeds dichter bij de grens van wat mogelijk en acceptabel is en moesten die soms zelfs overschrijden.

 

Snelle compensatie

‘Het is pijnlijk om nu ook in het rapport te lezen dat we al jaren veel te weinig geld krijgen. Wij verwachten nu van het rijk dat het dit erkent en rechtzet’, stelt de Zoetermeerse wethouder financiën Marc Rosier (VVD). ‘Naast een forse structurele compensatie aan de gemeenten verwachten we ook dat het rijk zo snel mogelijk een compensatie geeft voor de tekorten van de afgelopen jaren. De bezuinigingen die noodgedwongen zijn doorgevoerd, zijn hard aangekomen bij onze inwoners en de gevolgen ervan zijn niet zomaar hersteld. Haast is geboden.’ Jeugdwethouder Jakobien Groeneveld (GroenLinks) is blij dat in het onderzoek ook is gekeken naar maatregelen die gemeenten zelf kunnen nemen. ‘Tegelijk is ook duidelijk dat gemeenten met deze maatregelen de enorme tekorten niet hadden kunnen voorkomen.’

 

Eerlijker tarieven

‘De conclusies zijn helder, er moet geld bij’, stelt Hans Spigt, voorzitter van de Branches Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd (BGZJ). Er moeten daarnaast afspraken worden gemaakt over eerlijker tarieven voor aanbieders en over aanpassingen aan het jeugdzorgstelsel. De Branches wil aanschuiven bij de gesprekken die het rijk en VNG de komende tijd gaan voeren.