Seksueel en psychisch geweld als 'normaal' ervaren

Huiselijk geweld komt onder Turken en Marokkanen meer voor dan lang is gedacht. Er is geen relatie met de islam, maar wel met emancipatie en machtstrijd binnen gezinnen. Dat stelt Ibrahim Yerden, antropoloog aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van het deze week verschenen boek Families onder druk - huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen. Aan de hand van interviews met 67 Marokkaanse en 67 Turkse respondenten onderzocht Yerden met zijn team hoe Marokkaanse en Turkse gezinsleden, zowel daders als slachtoffers, binnen de Nederlandse context met huiselijk geweld omgaan. Hoe interpreteren ze het en welke factoren spelen een rol, zo luidde de onderzoeksvraag.

'Uit eerder onderzoek van het ministerie van Justitie kwam naar voren dat in 45 procent van de autochtone gezinnen sprake was van huiselijk geweld, tegen 25 procent van de allochtone gezinnen. Dat leek ons onwaarschijnlijk', aldus Yerden. Het nieuwe onderzoek bevestigt de argwaan tegen de eerdere resultaten: volgens Yerden vindt er in zestig procent van de Turkse en Marokkaanse gezinnen een vorm van huiselijk geweld plaats. Overigens wordt daaronder naast fysiek geweld ook psychisch en seksueel geweld gerekend. 'Turkse en Marokkaanse allochtonen definiëren die laatste twee categorieën niet als geweld, voor hen is dat normaal', stelt Yerden.

Corrigeren

Volgens Yerden is er een emancipatieproces gaande binnen de traditionele Turkse en Marokkaanse gezinnen, waarbij de vrouwen en de kinderen een deel van de macht opeisen. 'De traditionele rolverdeling waarbinnen de man de baas is, is onderhevig aan verandering, de rollen binnen het gezin worden aangepast aan de Nederlandse situatie. Gezinsleden komen daardoor terecht in conflictsituaties maar hebben niet geleerd hoe daar mee om te gaan. Ze kennen alleen de traditionele methoden die ze van hun ouders hebben geleerd: vrouwen die afwijken van de verwachtingen en kinderen die brutaal zijn moeten worden gecorrigeerd met geweld', aldus Yerden.

De gezinsleden moeten leren dat ze naar elkaar moeten luisteren en dat de taakverdelingen besproken dienen te worden. Daar hebben die gezinnen hulp bij nodig, zegt de Amsterdamse antropoloog. Er is voorlichting nodig aan de allochtone gezinnen, eventueel in de eigen taal, en hulpverleners - maar vooral de politie - moeten beseffen dat de 'gewone' harde aanpak soms averechts werkt. 'Als een dader eenvoudigweg wordt opgepakt en daarna weer thuiskomt, functioneert dat gezin niet meer. Er moet ruimte komen voor de politie om af te wijken van de voorgeschreven protocollen', aldus Yerden. 'Allochtone gezinnen hebben nu toch al vaak het idee dat witte hulpverleners alleen maar het gezin kapotmaken.'

Ook doet Yerden de aanbeveling om Marokkaanse en Turkse zelforganisaties meer in te schakelen bij de aanpak van huiselijke geweld. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, wordt de islam door de geïnterviewden vrijwel nooit als legitimering van het geweld aangehaald. Ook blijken vrouwen - anders dan volgens het heersende beeld - niet alleen maar slachtoffer te zijn van het geweld achter de voordeur. Moeders mishandelen hun kinderen psychisch en lichamelijk zelfs vaker dan vaders, zo blijkt uit het onderzoek. Ook tegenover hun echtgenoten maken vrouwen gebruik van psychisch geweld, bijvoorbeeld door in te spelen op het eergevoel van de man, of op zijn afhankelijkheid van de echtgenote voor een verblijfsvergunning.

'Al die wetten zijn niet geldig voor ons'

Citaten uit de interviews uit het boek Families onder druk - huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen:

'Ik vind het niet kunnen dat een man de afwas doet, terwijl zijn vrouw op de bank zit. Dat is de omgekeerde wereld. (...) Ik heb mijn vrouw gezegd dat ze niet moet denken dat ik voor het huishouden zou gaan zorgen. Ik heb het haar duidelijk gemaakt met mijn handen'. (Hamid, 35 jaar, Marokkaans)

'Mijn vader schreeuwde: hoe durf je met zo'n vieze neger onze straat binnen te komen? Er wonen hier mensen met jonge kuise dochters! Ik wil het niet meer hebben. Ben jij een pooier? Ik ruk je ogen eruit! En ik zorg er voor dat je gecastreerd word'. (Kemal, Turks).

'Ik kan er ook niets aan doen dat ik homo ben. Toen ik met mijn broers hierover wilde praten, begonnen ze mij uit te schelden (...) en in elkaar te slaan met vuisten en ze schopten me tegen de grond. Mijn moeder haalde ons uit elkaar. Ze vond het zielig voor mij dat ik in elkaar werd geslagen maar ze wilde ook dat ik zou ophouden met dat "homogebeuren".' (Yassin, Marokkaans)

'Wij zijn man en vrouw. Iemand doden mag niet, maar als een man zijn vrouw slaat mag dat wel. Moet mijn man straf krijgen als hij mij slaat? Dat kan niet. Moet hij naar de gevangenis? (lachend) Het zou echt heel gek zijn als een vrouw haar man in de gevangenis laat stoppen' (Çilay, Turks)

'Alle geweld moet strafbaar zijn, vind ik. Maar je kinderen slaan dat moet wel kunnen, want dat hoort bij de opvoeding' (Tawfiq, Marokkaans)

'Ik bedreig mijn vrouw, ik maak haar bang en doe haar soms pijn. Ik wist niet dat dit ook strafbaar was. Soms zeg je dingen die je niet meent als je ruzie hebt. Dat doe je gewoon omdat je boos bent en teleurgesteld. Ik vind niet dat je dat strafbaar moet maken' (Abüzer, Turks).

'Ach, rot op met Justitie, ik zal Justitie ook helemaal kapot maken. Wie zijn zij dat ze zich met mij bemoeien? Al die wetten zijn niet geldig voor ons, weet je waarom? Omdat die wetten en regels alleen maar voor diegenen zijn die zich niet met hun gezin bemoeien en niet voor hun gezin kunnen zorgen' (Metin, Turks).

'Ik zeg tegen mijn man: dit is geen Marokko maar Nederland. Hier hebben vrouwen de rechten. Ik kan doen wat ik wil. Als ik één telefoontje pleeg zul jij jouw kinderen nooit meer zien' (Hafida, Marokko)

'Een vrouw dient haar man te gehoorzamen, dus ook in bed' (Aicha, Marokkaans).