SCP: Herbezinning op langdurige zorg nodig

De hervorming van de langdurige zorg heeft qua participatie van mensen met een beperking, inzet van mantelzorgers en toegankelijkheid van zorg en ondersteuning nog niet tot de gewenste resultaten geleid. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) is er 'herbezinning' nodig op de haalbaarheid van enkele doelen.

Minder zware zorg in instellingen

Het SCP komt tot die conclusies in de Landelijke evaluatie Hervorming Landelijke Zorg, waarin in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is onderzocht hoe de langdurige zorg sinds de invoering van onder meer de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015) functioneert. Met de hervorming wordt beoogd dat mensen minder vaak zware zorg krijgen in instellingen en in plaats daarvan thuis blijven wonen met ondersteuning die onder de Wmo door gemeenten wordt geleverd.

Zorgkosten stijgen minder hard

Met de hervorming zijn volgens het SCP enkele successen behaald. Hoewel er nog geen sprake is van een daling van de overheidsuitgaven aan langdurige zorg en ondersteuning, stijgen de kosten minder hard dan voorheen. Ook blijven ouderen gemiddeld langer thuis wonen. Zorgbehoevenden die in instellingen wonen hebben meer zeggenschap gekregen over hun behandeling.

Wirwar

Een aantal belangrijke doelstellingen van de hervorming van de langdurige zorg zijn volgens het SCP niet behaald: de verhoogde participatie en zelfredzaamheid van thuiswonenden met een beperking bleef uit. Ook is de kwaliteit van leven van die groep er niet op vooruitgegaan door het nieuwe zorgstelsel. Daarnaast wordt zorgbehoefte wordt niet vaker vervuld door middel van mantelzorg vanuit het eigen netwerk van cliënten, zoals werd gehoopt. Een grote groep mensen met een behoefte aan zorg of ondersteuning heeft veel moeite om een weg te vinden door de wirwar van instanties en regels. De mogelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning, die daarbij soelaas kan bieden, is nog altijd onbekend bij veel mensen.  

Geen zicht op compensatie-effect

Of de afname van zware zorg in instellingen wordt gecompenseerd door zorg waarvoor de gemeenten verantwoordelijk zijn, kan het SCP nog niet aangeven. Volgens het SCP is er sprake van een toename in lichte voorzieningen en neemt het aantal maatwerkvoorzieningen dat door gemeente wordt geleverd niet af. Over de kwaliteit van die maatwerkvoorzieningen zijn cliënten meestal positief, hoewel de onderzoekers geluiden uit het veld opvangen dat sommige thuiswonende cliënten eigenlijk zwaardere zorg nodig hebben dan ze thuis kunnen krijgen.

Pas op de plaats

Ter verbetering van de langdurige zorg is het volgens het SCP van belang dat zorgbehoevenden beter worden geholpen met duidelijke informatievoorziening en onafhankelijke cliëntondersteuning. Ook moeten er oplossingen worden bedacht voor mensen die thuis niet de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben, maar ook niet voldoen aan de criteria om in een zorginstelling te kunnen wonen. Wat de participatie van thuiswonenden met een beperking en de hoge verwachtingen omtrent de mantelzorg betreft, moet volgens de auteurs van het rapport pas op de plaats worden gemaakt. ‘Het onderzoek laat zien dat sommige doelen niet voor alle groepen van zorgbehoevenden haalbaar zijn en dat mensen niet méér voor elkaar zijn gaan zorgen’, aldus het SCP.