Inwoner onderschat eigen schulden

Veel mensen met problematische schulden zien hun schulden niet als dermate erg dat ze hulp zouden moeten zoeken. Dat is één van de conclusies in een nieuwe publicatie binnen het project ‘Eerder uit de schulden: wat werkt?’. Hierdoor weet niet iedereen de weg naar de schuldhulpverlening tijdig te vinden.

Consortium

Het onderzoek werd uitgevoerd door een breed consortium bestaande uit onder andere het Verwey-Jonker Instituut, CBS, Save the Children, Pharos, Bureau Bartels, Valente, Hogeschool Utrecht en een aantal gemeenten. Mensen met geldzorgen of schulden komen in veel gevallen pas laat bij schuldhulpverleners in beeld, ondanks dat sinds 2021 vroegsignalering van schulden een wettelijke taak voor gemeenten is geworden.

Tijdigheid

Het onderzoekssamenwerkingsverband signaleert na meerdere studies drie elementen die ervoor zorgen dat mensen tijdig bij schuldhulpverlening terechtkomen. Zo blijkt dat een integrale aanpak aantoonbaar werkt. Ook blijkt stress een belangrijke factor waarom mensen met problematische schulden niet bij de gemeente aankloppen, terwijl stress wel afneemt wanneer ze uiteindelijk hulp krijgen.

Persoonlijke opvattingen

Volgens hoofdonderzoeker Marjolein Odekerken hebben de persoonlijke percepties van mensen over schuldhulpverlening grote invloed op de vraag of iemand wel of niet om hulp vraagt. Uit gesprekken met respondenten die schuldhulpverlening hebben gehad blijkt dat een deel van hen eerst niet wist dat de gemeente kon helpen. Anderen die het wel wisten dachten dat schuldhulp de situatie zou verergeren.

Regie

Zo hadden veel mensen het idee dat je geen invloed meer hebt over waar je geld naartoe gaat, en dat je tijdens schuldhulpverlening moet rondkomen van een heel klein bedrag. Schaamte en wantrouwen in hulpverleners is in mindere mate van invloed op de keuze schuldhulp te accepteren. De onderzoekers adviseren hulpverleners daarom inwoners zoveel mogelijk zelf de regie te geven.

Onderschatting

Een opmerkelijke bevinding van de onderzoekers is dat veel respondenten aangaven dat zij niet het gevoel hadden dat zij behoorden tot de doelgroep voor schuldhulpverlening. Enerzijds omdat ze denken dat schuldhulp niet voor mensen is met relatief kleine schuldbedragen, maar ook omdat ze onderschatten hoe problematisch hun situatie is. Ook wanneer ze wel degelijk problematische schulden hebben.

'Valt wel mee'

Ze zeggen dingen als: ‘Ik zie schuldhulpverlening als iets negatiefs voor mensen die superveel schulden hebben. En van mij valt het wel mee eigenlijk’. Inwoners zijn zich bijvoorbeeld niet altijd ervan bewust dat schulden snel kunnen oplopen door incasso- en gerechtelijke kosten. Vooral jongeren hebben daarnaast niet door dat schulden ook op de lange termijn ernstige gevolgen kunnen hebben.

Preventie normaliseren

De onderzoekers adviseren gemeenten om te investeren in een breed preventief aanbod voor geldvragen en -zorgen. Ze stellen dat preventieve hulp bij geldvragen genormaliseerd moet worden, zodat inwoners niet het gevoel hebben dat ze pas kunnen aankloppen wanneer de situatie echt heel slecht is geworden.