Beweging in het landschap van de leerplicht

De inzet van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om iets te doen aan thuiszitters in het onderwijs krijgt een vervolg. De organisatie Gedragswerk stelde eerder in samenwerking met BMC partner en voormalig kinderombudsman Marc Dullaert een tweetal rapporten op. Daarin werd onder andere gepleit voor het creëren van meer ‘speelruimte’ in regels en budgetten. Een landelijke subsidieregeling die daar invulling aan gaf werd door 120 van de 150 samenwerkingsverbanden aangevraagd, zo blijkt nu. Volgens de betrokken partijen een unicum.

Rapporten leiden tot subsidieregeling

Begin 2019 werd een eerste rapportage genaamd ‘De kracht om door te zetten’ gepubliceerd. Twee jaar later kwam het vervolg, met daarin centraal de boodschap dat regelgeving en budgetten rondom leerplicht te rigide zijn ingericht. Hierdoor lopen alle betrokken partijen kansen mis als het gaat om de re-integratie van leerlingen die om welke reden dan ook wegblijven van school. Er werd in reactie op de rapporten door OCW een subsidieregeling bedacht genaamd ‘Wel in ontwikkeling’. Daarmee kregen de betrokken instanties meer ruimte om op individueel niveau kinderen te begeleiden.

Bewegingsruimte

Bart van Kessel, projectleider bij Gedragswerk en voormalig schooldirecteur binnen het speciaal onderwijs, hoort van scholen, leerplichtambtenaren en bestuurders dat het werkt. ‘We zijn verschillende regio’s langsgegaan en hebben steeds gevraagd wat er nu nodig is om stappen te maken. Het komt er iedere keer op neer dat er ruimte nodig is om te bewegen. Er bestaat een soort dwangbuis, en scholen en leerplichtambtenaren houden zich keurig aan de regels, maar daardoor komen er weinig oplossingen wanneer de problematiek complexer wordt.’

Verbondenheid sociaal domein

Op de plekken waar het wel goed gaat is het onderwijs steevast nauw verbonden met het sociaal domein, aldus Van Kessel. ‘We hebben sessies gehouden waarbij we leerplichtambtenaren, wethouders en schoolbestuurders samenbrachten en naar geanonimiseerde casussen lieten kijken. In die samenwerking kwamen opeens allerlei nieuwe oplossingen naar boven. Soms hadden al die partijen elkaar nog nooit gesproken. Een wethouder die het belang inziet helpt ook enorm. Dan voelen de mensen die het werk uitvoeren zich gesteund.’

Samenwerkingsverbanden sluiten aan

De subsidieregeling bracht uiteindelijk in veel gevallen de financiële vrijheid om via nieuwe routes tot een terugkeer naar school te komen. Soms werd het geld gebruikt om meer uren voor de leerplichtambtenaar in te kopen, op andere plekken werden externe begeleiders ingehuurd die met de leerlingen aan de slag gingen.  Zo kwam er beweging in leerplichtzaken die al tijdenlang vast waren gelopen. Uiteindelijk maakten 120 van de in totaal 150 samenwerkingsverbanden gebruik van de regeling, zo vertelt voormalig kinderombudsman Marc Dullaert.

Preventieve werking

Dullaert sluit via adviesbureau BMC, waar hij actief is als partner, aan bij Gedragswerk om opnieuw een ronde langs de velden te doen bij onderwijsbestuurders in Nederland. Er komt een derde rapport genaamd 'Het kan wel' waarin de verdiensten van de eerdere regelingen staan beschreven. Zijn hoop is dat de goede resultaten uit het land ook de overige scholen bewegen om mee te doen. ‘Het is voor velen een ‘eyeopener’ geweest dat juist met een onorthodoxe aanpak veel bereikt kan worden. Versterk het netwerk tussen wethouders, de leerplicht en schoolbestuurders. Dat heeft ook een preventieve werking, omdat er direct wordt geschakeld wanneer uitval dreigt.’

Uitbreiding in de toekomst

De subsidieregeling loopt nog twee jaar, maar Dullaert hoopt dat er een vervolg komt. ‘Nu is regeling specifiek gericht op kinderen die niet meer naar school gaan, maar de werkwijze is ook toepasbaar op leerlingen die nog wel onderwijs volgen. Dan kan er nog meer gestuurd worden op preventie. Het succes van de regeling laat zien dat er behoefte is aan een vernieuwende aanpak waarmee impasses kunnen worden doorbroken.’