RvS: Tegenprestatie hoeft niet vrijwillig

Gemeenten kunnen uitkeringsgerechtigden verplichten een bepaalde tegenprestatie te doen voor hun uitkering. Dat blijkt uit een uitspraak van de Raad van State. ‘Het verrichten van een tegenprestatie kan niet geheel en al afhangen van de wensen en daarmee geheel en al afhangen van de vrijwillige medewerking van de uitkeringsgerechtigde’, aldus de RvS.

Klijnsma
De Raad geeft het advies op verzoek van demissionair staatssecretaris Jetta Klijnsma (PvdA, SZW). Zij wilde weten in hoeverre de Participatiewet ruimte biedt om de tegenprestatie volledig afhankelijk te maken van vrijwillige medewerking door de bijstandsgerechtigde. Ze wilde ook weten in hoeverre gemeenten dit zelf in een verordening mogen bepalen.

Omstandigheden
Volgens de RvS heeft de gemeente beleidsruimte en de verantwoordelijkheid om in individuele gevallen een afweging te maken over het opdragen van een tegenprestatie. Ze kan daarbij kijken naar de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de uitkeringsgerechtigde of het gezin. Gemeenten maken een verordening die hierop aansluit. Het gemeentebestuur heeft de bevoegdheid om een verplichting op te kunnen leggen en daarbij maatwerk te kunnen leveren. Maar, zo schrijft de Raad in haar advies ‘een gemeentelijke bepaling waarbij de medewerking geheel en al aan de vrijwillige medewerking overgelaten wordt, is niet zo’n bevoegdheid’.

Naar vermogen
Als een tegenprestatie wordt opgedragen, moet wel rekening worden gehouden met het vermogen van de uitkeringsgerechtigde om die tegenprestatie te verrichten. Maar als het eenmaal zover is, móet een tegenprestatie dus uitgevoerd worden als de gemeente die oplegt. De afwegingsruimte die ligt in het al dan niet opdragen van een tegenprestatie, biedt de mogelijkheid om met de individuele omstandigheden van betrokkene, zijn interesses en mogelijkheden rekening te houden. Maar een verplichting voor de gemeente is er niet.