Rotterdamwet leidt tot stigma en dalende huizenprijzen

De omstreden ‘Rotterdamwet’ moet kwetsbare wijken behoeden voor nog meer achterstand. Maar in de praktijk stigmatiseert de wet die wijken en dalen de huizenprijzen er. Dat zeggen twee hoogleraren van de Vrije Universiteit Amsterdam in Trouw. Marco Pastors, oud-wethouder en directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid, houdt vol dat de wet wel degelijk werkt.

De in 2006 ingevoerde ‘Rotterdamwet’ (officieel de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek) staat gemeenten toe om wijken aan te wijzen waar woningzoekenden zonder werk niet mogen komen wonen. De bedoeling is om toch al kwetsbare wijken niet te belasten met nog meer kansarme bewoners. In vijf Rotterdamse wijken werd die wet voor het eerst toegepast, negen andere gemeenten volgden later.

Drempels

De wet is al jaren omstreden. Critici zeggen dat de wet drempels opwerpt voor kwetsbare mensen die ook buiten de aangewezen wijken nauwelijks een huis kunnen vinden. Opeenvolgende evaluatierapporten stelden bovendien vast dat de wet geen aantoonbaar effect heeft op de leefbaarheid van de wijken. Ook het gemiddelde inkomen van de bewoners veranderde niet of nauwelijks, is te lezen in Trouw. Toch wil demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) de werking van de wet uitbreiden, zo blijkt uit een brief die hij in december aan de Tweede Kamer stuurde.

Geen effecten

Dat terwijl er niet zoveel gebeurt met de samenstelling van de buurt, zegt Hans Koster, hoogleraar Stedelijke Economie en Vastgoed aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Met collega-hoogleraar Jos van Ommeren onderzocht hij of het aandeel laagopgeleiden afneemt, en of het gemiddelde inkomen toeneemt. ‘Daar vinden we eigenlijk geen effecten voor’, vertelt hij in een uitzending van NOS Radio 1 Journaal.  

Slecht imago

Koster stelt dat de wet juist averechts werkt. De gemeente kondigt immers aan voor welke buurten de Rotterdamwet geldt. ‘Opeens wist iedereen dat bepaalde buurten, bijvoorbeeld een paar straten in Spangen, de slechtste buurten of straten waren in Rotterdam’, aldus de VU-econoom. Dat verklaart de daling in de woningprijzen. ‘Daar willen mensen niet meer voor gaan betalen natuurlijk.’ Dat heeft volgens Koster te maken met het stigma. ‘Eerst wisten mensen wel ongeveer dat Spangen niet de beste wijk van Rotterdam is, maar als opeens iedereen dat weet, dan leidt dat tot een daling in de woningprijzen.’

Werkloosheid

Maar voorkomt de wet niet dat wijken nog verder afglijden? Daar is volgens de economen geen bewijs voor. Zij vergeleken de wijken die zijn geselecteerd voor de Rotterdamwet met omliggende wijken die er nét buiten vielen. De onderzoekers zien dan wel ‘een mechanische daling in het aantal werklozen’ in de Rotterdamwet-buurten. Echt verrassend is dat niet: de wet weert werklozen, dus is het logisch dat er nu iets minder werklozen in de aangewezen wijken wonen. Maar daar blijft het wel bij. ‘In de samenstelling verandert eigenlijk niet zoveel’, zegt Koster. Bovendien hebben de mensen die al in de wijken woonden geen voordeel van de daling in de werkloosheid.

Probleem benoemen

Dat dergelijk beleid kan leiden tot het stigmatiseren van wijken is volgens Marco Pastors bekend en ‘altijd een dilemma’. Hij is directeur Nationaal Programma Rotterdam Zuid, en was namens Leefbaar Rotterdam wethouder toen de wet werd ingevoerd. Toch vindt hij het wel verstandig om de problemen in de wijk te blijven benoemen. ‘En dat vinden heel veel mensen die in die wijk wonen ook’, voegt Pastors toe. ‘Die weten het vaak al lang. Maar in de politiek en de wetenschap wordt daar dan wel eens moeilijk over gedaan.’

Hopeloos

Pastors houdt dan ook vol dat de wet wél werkt. Het voorkomt dat er niet ‘onnodig’ nieuwe mensen met hulpvragen aan kwetsbaren wijken worden ‘toegevoegd’. ‘In die wijk zijn al heel veel mensen die hulp nodig hebben.’ Als je elke keer nieuwe bewoners met hulpvragen komen ‘wordt het wel heel erg hopeloos.’ Op een gegeven moment wordt het wat Pastors betreft dan te erg. ‘Dan helpt die wet enorm om te zeggen: nu is het genoeg. Vanaf nu gaan we ervoor zorgen dat het niet onnodig nog erger wordt.’

Preventie

De directeur meent dat de Rotterdamwet juist wél voorkomt dat kwetsbare wijken verder ‘afglijden’. ‘We zien in Rotterdam-Zuid, maar ook in andere wijken waar die [wet] is toegepast, dat in ieder geval de verbetering in gang is gezet.’ Ook de huizenprijzen zouden ‘mede door die wet’ volgens Pastors net zo hard stijgen als die in andere wijken. Daarbij vindt hij het ‘wel heel erg schraal’ om te concluderen dat de wet niet werkt omdat er nog steeds problemen zijn. ‘Zo kun je ook bijvoorbeeld zeggen dat de leerplichtwet niet werkt als er nog een leerling spijbelt van school. Dat zal altijd gebeuren, maar een wet moet helpen om het te beheersen, te verminderen, en waar het gebeurt aan te pakken. En dat doet deze wet wel degelijk’, betoogt de oud-wethouder.

Niets extra’s

Er moet echter wel meer gedaan worden, iets wat zowel Pastors als Koster erkent. Maar daar zit volgens de hoogleraar de crux. Terwijl in de ‘krachtwijken’ – die in 2007 een soortgelijk stigma kregen – in allerlei scholings- en opleidingsprogramma’s werd geïnvesteerd, bevat de Rotterdamwet niets extra’s voor de betrokken wijken. Koster: ‘Bij de Rotterdamwet werd eigenlijk alleen maar gezegd: deze mensen mogen niet in die wijk wonen.’